သိူၵ်ႈပိုၼ်းၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼ
႑. ၸိုဝ်ႈဢူႈ လုင်းထမ်းဢူ။
႒. ၸိုဝ်ႈမႄႈ ပႃႈထမ်းၶွတ်ႇ။
႓. တီႈၵိူတ်ႇ ဝၢၼ်ႈၶၢင်ၸေႊႁၵ်ႉ၊ ဢိူင်ႇမိူင်းတိင်။
႕. ပီႊၵိူတ်ႇ ၵေႃးၸႃႇ ႙႐႓ လိူၼ် ႑႒ မႂ်ႇ ႙ ၶမ်ႈ ဝၼ်းသဝ်။
႖. ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ၸၢႆးၶမ်းတိုၼ်း။
ဢႃႇယုလႆႈ ႘ ၶူပ်ႇ ယူႇၵျွင်းဝၢၼ်ႈၶၢင်ၸေႊႁၵ်ႉ တမ်ႈၸဝ်ႈၵိူင်းယူၼ်း ပဵၼ်ၵပ်ႈပီႇလႆႈဝႃႇ႞ ဝူတ်ႇၽႃႉၶၢမ်ႇသၢင်ႇ ၼုင်ႈလိူင်ပဵၼ်ၸဝ်ႈပဵၼ်တိၼ်ႇ(ႁွင်ႉ)ၸဝ်ႈႁူဝ်လႄႈၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် တၢင်ႇပၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ 'ထမ်ႇမတိၼ်ႇၼ' ၼႆယဝ်ႉ၊ ထိုင်မႃးဢႃႇယုလႆႈ ႒႐ ပီႊ တၵႃႇပေႃးမႄႈၸဝ်ႈၶူးတင်းလၢႆ ၸင်ႇၽွမ်ႉၵၼ်ယုၵ်ႉယေႃးၶေႃၶိုၼ်ႈဢဝ် ပဵၼ်တူၼ်တု 'ၶၢမ်ႇၸၢင်း' သေယူႇၵႅမ်ၵပ်းတူဝ်ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼၸမ်ႉ တင်ႈဢဝ်ယၢမ်းမိူဝ်ႈၶိုၼ်ႈဝတ်ႉႁဵၼ်းမေႃၼၼ်ႉ ၵႃႈပဵၼ်တၢင်းမေႃသႅၼ်ပိူင်ထမ်းတႆး၊ ထမ်းယူၼ်း၊ လေႃးၵီႇ၊ လေႃးၵုတ်ႉတြႃႇ၊ ၵႃႇထႃႇတဵၼ်းဢၢင်း ပေႇတၢင်ႇၵႃႇလႃး ၽိုၼ်ၽႄး သိူဝ်ႇၸွမ်းဢၼ်ဢမ်ႇ ႁူႉဢမ်ႇမေႃဢမ်ႇမီး ၺၢၼ်ႇၸႅဝ်ႈလႅဝ်လႅင်ႈသွတ်ႇလၼ်ႁၼ်သဵင်ႈယဝ်ႉ။
ထိုင်မႃႊပီႊၵေႃးၸႃႇ ႙႒႑ ၽွင်းမိူဝ်ႈဢႃႇယုၸဝ်ႈလႆႈ ႑႘ ပီႊၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၶမ်းပၢၵ်ႈၾႃႉ မိူင်းသႅင်ဝီဝဵင်း သူပ်းတၢၼ်ႇ ၸူဝ်းတင်းလုၵ်ႈငဝ်ႈမၼ်း ၶုၼၼ်ၶမ်းၵႅမ်ႈ ဝၢၼ်ႇဢဝ်ၶူဝ်းလႃႈၶႃႈသိုၵ်းတပ်ႉၸၢင်ႉပႅတ်ႇသိပ်း(႘႐) တပ်ႉမႃႉပႅတ်ႇပၢၵ်ႇ(႘႐႐)တပ်ႉမၼ်းမိူၼ်ႇ႞ ၶီႇလူင်းမိူင်းမၢၼ်ႈတၵ်းဝႃႈမိူဝ်းယွၼ်းဢဝ်ၶိုၼ်းမေးဢူႈဢၢဝ်မၼ်း ၼၢင်းၾႃႉလူင်းၶမ်းၼၼ်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈဢူႈမၼ်း ၸဝ်ႈလူင်ၶမ်းသႅၼ်ၾႃႉ ဢဝ်လူင်းမိူဝ်းသၢၵ်ႈၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း မင်းတြႃးမိူင်းဢႃႇဝၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆလႄႈ ၸင်ႇမိူဝ်းပၼ် တပ်ႉလိုဝ်ႈယူႇတီႈ ဢူႈၽူဝ်ႇဢူးမၢင်ႇၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ယၢၼ် ၵႆတိၼ်လွႆမိူင်းတႆးၼၼ်ႉတီႈ႞သေယဝ်ႉ၊ ၸင်ႇတႅမ်ႈလိၵ်ႈထႅဝ်လၢႆး ၸႂ်ႉဢဝ်ၽူႈႁၢဝ်ႈၵူၼ်းႁၢၼ်(႑႐) ၵေႃႉမိူဝ်း သူင်ႇထိုင်ၸဝ်ႈမင်းတြႃး၊ ၼႂ်းလိၵ်ႈၼၼ်ႉဝႃႈ "ၸဝ်ႈမင်းတြႃးလူင်မိူင်းဢႃႇဝ႟ မိူဝ်ႈဢွၼ်ၼႆႉ ႁဝ်းၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း မိူင်းသႅၼ်ဝီ ၸဝ်ႈလူင်ၶမ်းပၢၵ်ႈၾႃႉ လႆႈၸႂ်ႉၵူၼ်းမႃးယွၼ်းၶိုၼ်းမေးဢူႈဢၢဝ်ႁဝ်းၼၢင်းၾႃႉလူင်ၶမ်းၼၼ်ႈ ထၢၼ်ႈတဵမ်သွင်ပွၵ်ႈသၢမ်ၽဝ်ႇယဝ်ႉ၊ ယင်းပွႆးမဝ်ႇႁႂ်ႈမဝ်ႇပၼ်မီးလႄႈ ၸင်ႇၼႆႉတၵ်းပၼ်ၵေႃႈမွၵ်ႇ၊ မဝ်ႇပၼ် ၵေႃႈလၢတ်ႈတႃႉ။
ၸင်ႇၼၼ်ႉၸဝ်ႈမင်းတြႃးမိူင်းဢႃႇဝၵေႃႈ ၸင်ႇတုမ်ၵၼ်တင်းၶုၼ်သိုင်ႇၽွင်းမိူင်းၶဝ် ယိပ်းတိုဝ်းပရိယေႇသေ ၸႂ်ႇၽူႈၸႂ်ႉၵူၼ်း ပႃးတင်းၶွင်ၾၢၵ်ႇလၢႆပိူင် မႃးၸူးၸဝ်ႈၶမ်းပၢၵ်ႈၾႃႉလဝ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈမင်းတြႃးမီးၵႂၢမ်းပူင်မႃးဝႃႈ "ၼင်ႇၵႃႈလိၵ်ႈယိုၼ်ႈ ၵႂၢမ်းယွၼ်းမီး ၵႆႉသင်ႇၼၢင်းၾႃႉလူင် ၶမ်းၼၼ်ႈၵူၺ်း၊ ၼွၵ်ႈသေၼႆႉၸၢင်ႉပၢၵ်ႇ႞ မႃႉပၢၵ်ႇ႞ ငိုၼ်းပၢၵ်ႇ႞ ၶမ်းပၢၵ်ႇ႞၊ ၸိူင်ႉၼၢင်းပၢၵ်ႇ႞ တၵ်းႁႂ်ႈတၵ်းပၼ် မဝ်ႇႁၢင်ႉယဝ်ႉ၊ ပိူဝ်ႈၼႆႁဝ်းႁႃးတင်းသွင်ယႃႇတိုဝ်း တင်းၸႃႉတေႃႇၵၼ်တႃႉ" ၼႆဢေႃႈ။
ပေႃးလႆႈငိၼ်းၵႂၢမ်းယဝ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၵေႃႈ ယုမ်ႇသေၸင်ႇၶၢမ်ႇၵိၼ်ၵႅၼ်ႇၵၼ် ဝၢင်းႁွၵ်ႇဝၢင်းလၢပ်ႇပႂ်ႇဝႆႉ ဢဝ်ၶွင် ၾၢၵ်ႇပိူၼ်ႈယူႇယဝ်ႉ။
ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၾၢႆႇပႃႈမိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ႁူဝ်ပိုင်း ႕ ဝၼ်း႞ ပွၵ်ႈ ၊ ႗ ဝၼ်း႞ ပွၵ်ႈဢဝ်မႃး ၸၢင်ႉ႞ တူဝ်၊ မႃႉ႞ တူဝ်သွင်တူဝ်၊ ငိုၼ်း႞ၸွႆႉ႞ၵူမ်း ၶမ်းလႄႈၸိူင်ႉၼၢင်းတေႉ ပိူဝ်ႈမၼ်းဝၵ်ႉမႃးႁႃလႆႈယၢပ်ႇ ၼင်ႇႁိုဝ်တၵ်းလႆႈဢၼ်လီမၼ်းယင်း တိုၵ်ႉသွၵ်ႈမႃးႁႃဝႆႉယူႇ လၵ်းတေႃႈယိူၼ်ႉၸႂ်လူၼႃႈၵၼ်သေၵမ်း ဢဝ်ၵႂၢမ်းလီမွၼ်ဝႆႉၼင်ႇၼႆယဝ်ႈ။
ႁဵတ်းၼၼ်ပေႃးထိုင်ႁိုင်မႃး ႒-႓ ဝၼ်း ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈရႃႇသီႇဢုတုမိူင်းမၢၼ်ႈႁွၼ်ႉမႆႈလိူဝ်ပိူင်ၼၼ်ႉၾၢႆႇ႞၊ တၢင်းၵိၼ် တၢင်းယမ်ႉမဝ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်ၼၼ်ႉတၢင်း႞ ၸဵမ်တီႈၸၢင်ႉမႃႉၶႃႈၵူၼ်းဢွၼ်ၵၼ်ၸပ်းၶႆႈတၢင်းပဵၼ် ၸၢင်ႇမႃႉလူႉတၢႆ ၶႃႈၵူၼ်းလၵ်ႉပၢႆႈၶိုၼ်းမႃးမိူင်းတႆး ႁႅင်းသိုၵ်းယူပ်ႈယွမ်းလဵၵ်ႉၵေႇမႃးတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။
ၶုၼ်မိူင်းဢႃႇဝၵေႃႈ ပေႃးလႆႈႁူႉထိုင်ပိူင်ပဵၼ်သိုၵ်းတႆးၸိူဝ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၸင်ႇၶွၼ်ႈႁႅင်းသိုၵ်းၶဝ်သေ ယၢမ်းမိူဝ်ႈ ၶိုၼ်းၸၢႆႉၼၢႆးယၢၼ်ၼႃႈၵႆႇၶၼ်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးလွမ်ႉဝႅတ်ႉ လမ်းတိုၵ်းသိုၵ်းတႆးထၢၼ်ႈပေႃးတႅၵ်ႇပၢႆႈယၢႆႈပင်း တိလႆႈၸဝ်ႈၶမ်းပၢၵ်ႈၾႃႉပေႃႈလုၵ်ႈ တူဝ်ၸဝ်ႈၶမ်းပၢၵ်ႈၾႃႉတေႉ တူဝ်ၸဝ်ႈမင်းတြႃးဢဝ်တၢႆသေ လုၵ်ႈၸၢႆး မၼ်းၶုၼ်ၶမ်းၵႅဝ်ႈသမ်ႉ ၼၢင်းၾႃႉလူင်းၶမ်းၼၼ်ႈဝႃႈ ၽူႈဢွၼ်ႇၼႆႉၸမ်ႉ မဝ်ႇၸႂ်ႈလုၵ်ႈမၼ်း ပဵၼ်လၢၼ်ၵဝ်ၶႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈ ၵဵပ်းဢဝ်လဵင်ႉဝႆႉသေၵမ်းၼႆလႄႈ ၶဝမ်ႇလႆႈထိုင်တၢႆယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈလူင်ၶမ်းသႅၼ်ၾႃႉပၢႆႈၶိုၼ်ႈမိူင်ၶႄႇ
ပေႃးဝႃႈႁႅင်းသိုၵ်းၸိူင်ႈတႆးလူႉလႅဝ်ယၢႆႈၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ ၸဝ်ႈမင်းတြႃးၶၢၼ်းႁႂ်ႈၸွမ်သိုၵ်းလူင်ၼၼ်ႉတပူဝ်ႇ ၶီႇဢဝ်ၶူဝ်းၼီၶူဝ်းသိုၵ်းၶိုၼ်ႈမႃးၶွမ်ႇႁဵင်တဵင်တဵၵ်း တိုၵ်းတေႃးယႃႇတဝ်ၼႃႈၾႃႉမိူင်းတႆး ၵွၼ်တႂ်ႈ၊ ၵွၼ်ၵၢင်၊ ၵွၼ်ၼိူဝ် တေႃႇႁွတ်ႈမိူင်းတိင် မိူင်းမႃႉ ပေၼ်ၽိုၼ်းပဵၼ်ၾႆးလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇသဵင်ႈယဝ်ႈ။
ယၢမ်းၼၼ်လုၵ်ႈၸၢႆးၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၶမ်းပၢၵ်ႈၾႃႉ ဢၼ်ၵိုတ်းဝႆႉတီႈမိူင်းသႅၼ်ဝီ ဝဵင်းသူပ်းတၢၼ်ႇ ၽူႈတၢမ်းၶုၼ် ၶမ်းၵႅဝ်ႈ ၸဝ်ႈလူင်ၶမ်းသႅၼ် ၼွင်ႉပၢႆၼွင်ႉလိုၼ်းၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇ ပီႈၼွင်ႉသွင်ၵေႃႉ ဢိၵ်ႇတင်းႁူဝ်သိုင်ႇ ၶုၼ်ၽွင်း ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်ဢွၵ်ႇပၢႆႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶိုၼ်ႈမိူဝ်းတႅမ်ႇသွၼ်ႈပိုင်ႈဢိင်ၶုၼ်မိူင်းၸူင်တူႈ၊ မိူင်းသႄလူင်၊ မွၵ်ႇလၢတ်ႈလွင်ႈ တၢင်းပိူင်ပဵၼ်မိူင်းတႆးၵူႈလွင်ႈလွင်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးႁူႉယဝ်ႉ ၶုၼ်မိူင်းၸူင်တူႈၸင်ႇဢဝ်ၵႂၢမ်းမိူဝ်းလဝ်ႈထိုင် ၸဝ်ႈဝူင်ႉ တႄႇႁေႃသႅင်မိူင်းၶႄႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈဝူင်ႉၵေႃႈလိူၵ်ႈဢဝ်ၽူႈၵတ်ႉၵူၼ်းၶွင်ႇလၢႆလၢႆမိုၼ်ႇ႞ ႁႂ်ႈဢၼ်ၸွမ်ႁၢၼ်လူင် 'ဝၢင်ႉၶျူင်' ၶီႇႁူဝ်သိုၵ်းလူင်းမႃး၊ ဢွၼ်ဢဝ်တင်း 'ၸဝ်ႈလူင်ၶမ်းသႅၼ်ၸုင်ႈ' ၸဝ်ႈ ၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇပီႇၼွင်ႉလႄႈ ၽွင်းမိူင်းၶဝ်ပွၵ်ႈမႃးမိူင်းတႆး ႁွတ်ႈထိုင်ဝၢၼ်ႈၶၢင်ၸေႊႁၵ်ႉ၊ မိူင်းတိင် ၸႂ်ႉႁႂ်ႈတႄႇ ဝဵင်းၵိုတ်းပႂ်ႇတီႈၼၼ်ႈ။ မႅၼ်ႈ ပီႊၵေႃးၸႃႇ (႙႒႑) ၵဝ်ႈပၢၵ်ႇပၢႆသၢဝ်းဢဵတ်း။ ယၢမ်းၼၼ်ႉ ဢႃႇယုၸဝ်ႈထမ်ႇ မတိၼ်ႇၼလႆႈ (႑႘) သိပ်းပႅတ်ႇပီႊ ပဵင်းၵၼ်တၢင်းၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇယဝ်ႈ။
ပေႃးယဝ်ႉ ၶုၼ်ႁၢၼ်လူင်ဝၢင်ႉၶျူင် သိုပ်ႇဢဝ်ၶူဝ်းသိုၵ်းလူင်းမိူဝ်းမိူင်းဢႃႇဝ မွၵ်ႇလၢတ်ႈၸဝ်ႈမင်းတြႃး ၸွမ်း ၼင်ႇၵႂၢမ်းၸဝ်ႈဝူင်ႉတႄႉႁေႃသႅင်ပူင်မႃးတင်းမၢၼ်ႈတင်းတႆး လၵ်းႁႂ်ႈတိုဝ်းလီတီႈၵၼ်၊ ဝၢၼ်ႈၽႂ်မိူင်းမၼ်းၶိုၼ်း ပၼ်သေၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈမင်းတြႃးၵေႃႈ ၸူမ်းဢိူဝ်ႈၸူးၵႂၢမ်းၵူႈလွင်ႈယဝ်ႉလႄႈ ၸွမ်ႁၢၼ်လူင်ဝၢင်ႉၶျူင်ၵေႃႈၶိုၼ်း ၶိုၼ်ႈမႃးႁွတ်ႈမိူင်းတႆး ၽုင်ၶႄမႄႈမိူင်းၵွၼ်တႂ်ႈ၊ ၵွၼ်ၵၢင်၊ ၵွၼ်ၼိူဝ် ႁႂ်ႈၶိုၼ်းမႃး ယူႇသၢင်ႈထင်ၵိၼ် ၼမ်ႉလိၼ် ၽႂ်မၼ်းၼႆသေပူၼ်ႉၶိုၼ်ႈမႃးမိူင်းတိင်၊ ဝဵင်းၶၢင်ၸေႊႁၵ်ႉ ယုၵ်ႉဢဝ်ၸဝ်ႈ လူင်ၶမ်းသႅၼ်ၸုင်ႈ ၶိုၼ်းႁဵတ်းၸဝ်ႈ တီႈတင်းလၢႆယဝ်ႉ ပူၼ်ႉၶိုၼ်ႈမိူဝ်းမိူင်းၶႄႇ မႅတ်ႈမိူဝ်ႈပီႊၵေႃးၸႃႇ(႙႒႒)ၵဝ်ႈပၢၵ်ႇပၢႆသၢဝ်းသွင်ၼီႊ၊ ၶုၼ်ၶႄႇမႄး မိူင်းႁိုင်ပီႊ႞ၼႆႉ ၼႆႉဢႃႇယုၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼ ၼပ်ႉလႆႈ (႑႙) သိပ်းၵဝ်ႈတိုတ်ႉၼႂ်း သၼ်ႇထေႇမႅၼ်ႈႁိမ်းတု (ရႁၢၼ်း) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၼႂ်းပီႊၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလွင်းၵိူင်းယူၼ်းၵေႃႈလွၼ်ႇၵႂႃႇသေ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၶမ်းသႅၼ် ၸင်ႇယုၵ်ႉဢဝ် ၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼပုတ်ႈႁၢင်ႈတၢင်ၶိင်း ၶိုင်ပွင်ၵျွင်းႁွင်ႈဝတ်ႉႁဵတ်းတူၼ်ၶူးသေယဝ်ႉ၊ တင်ႈဢဝ်ယၢမ်းၼၼ်ႉ မႃးၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးထမ်ႇမၵေႃႈပိူဝ်ႈပဵၼ်ၽူႈဢၼ်တၢင်းႁူႉယႂ်ႇ၊ တၢင်းလၢတ်ႈလီ၊ လွင်ႈဝူၼ်ႉၶႆႈၸႂ်ၵႂၢင်ႈ၊ ထၢတ်ႈၸႂ် ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈႁႅင်းလႄႈ ပဵၼ်တီႈၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ဢိၵ်ႈလူၺ်ႈၶုၼ်လူင်ၽွင်းမိူင်းတၵႃႇတင်းလၢႆ ယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်ႁၵ်ႉပႅင်းလူင်လၢင်ဝႆႉယဝ်ႈ။
ထိုင်မႃးၵေႃးၸႃႇ(႙႕႐) ၸဝ်ႈလူင်ၶမ်းသႅၼ်ၶဝ်ႈပူၼွၼ်းၽႄးသေ ၸဝ်ႈၼွင်ႉၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇသိုပ်ႇပုတ်ႈၶိုင်ႁၢင်ႈ ပႄႁေႃၼင်ႈသိုင်ၵိၼ်မိူင်းယဝ်ႉ။ ၸင်ႇၼႆႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇလႄႈတင်းၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ထမ်ႇတိၼ်ႇၼဝႆႉႁႂ်ႈ ႁၵ်ႉၵၼ်တွၼ်းလိူဝ်မူးမိူင်းသႅၼ်ပိူင်မီးမႃး မိူဝ်းယွၼ်းလဝ်ႈထၢမ်တမ်ႈ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူလူင်လႂ် ၵျူဝ်ႇဝၢၼ်ႈၵိင်းမိူင်း ယၢမ်းလဵဝ်မိူဝ်းၼႃႈတၵ်းပွႆးပဵၼ်ႁိုဝ် မီးႁိုဝ်ႁၢင်ႈပွင်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၵႆႉမိူဝ်းၶုပ်ႉၶဝ်ႇလဝ်ႈထၢမ်ၼင်ႇၼႆၶိူဝ်းၶိူဝ်းယဝ်ႈ။
ၸဝ်ႈတူၼ်ၶးလူင်ၵေႃႈ ၸွမ်းၸႂ်ၶိုင်သၢင်ႈႁၢင်ႈပွင်မွၵ်ႇလၢတ်ႈၼေပၼ်သႅၼ်ပိူင် တင်းၵႃႈ ဒဿရာဇဓမ္မ၊ပီယဝါ စာ၊သစ္စာဝဝာ၊ ပညာသတိ၊ သမာဓိ၊ လွင်ႈၸဝ်ႈပိူင်ၶုၼ် ၾိင်ႈမိူင်းပိူင်ၾႃႉ ဗြဟ္မာ့ ဝိဟာရတြႃး မဝ်ႇၵိုတ်းမဝ်ႇ ၶၢင်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၵေႃႈ ထွမ်ႇၶေႃႈၸွမ်းဢဝ်ယိပ်းတိုဝ်း မဝ်ႇပွႆႇမဝ်ႇဝၢင်းသေၵၼ်လႄႈ ယၢမ်းၽွင်းၸဝ်ႈ ၶုၼ်မႃးၼႆႉၵွၼ်းမိူင်းၸမ်ႉ ၵႃႈပဵၼ်ၼႃႈၾႃႉမိူင်းတႆးတင်းလၢႆ ပၢင်ႇၸိုၼ်ႈၶိုၼ်းမႂ်ႇလီပဵၼ်ၵူႈတၵ်ႉၵူႈတီႈၽွမ်ႉ ၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈဝိႁၢၼ်ႇၵၢၼ်ႇၵျွင်း ထွမ်ႇလိၵ်ႈသွၼ်လိၵ်ႈ လူႇလူႇတၢၼ်းတၢၼ်း ႁဵတ်းၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ၸင်ႇ ၼၼ်ႉဢၼ််ပဵၼ်ၾႃႇသႃႇ၊ သႃႇသၼႃႇမႁႃႇယၼၵိူင်းယူၼ်းႁဝ်းၵေႃႈ ၽႄႈတူဝ်ႈၼမ်လၢႆ၊ မိူၼ်ၵၼ်ၼင်ႇ ၼၼ်လိၵ်ႈတႆးႁဝ်းၵေႃႈၽွမ်ႉၵၼ်ႁဵၼ်းသွၼ်ႁိူဝ်ႈႁိူဝ်ႈႁိူင်းႁိူင်းလႅင်းပိူင်းဝႆႉတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။
- ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်းထမ်ႇမတိၼ်ႇၼၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်တၵႃႇဢုပ်ႉပႃႈပႅတ်ႇၼႃႈၾႃႉမိူင်းတႆး တၵ်းပွႆးလီပဵၼ်ယဵၼ်ႇ ငႄႈ ႁူႉႁၼ်တီႈၽိတ်းတီႈထုၵ်ႇ ၾိင်ႈၵျၢင်ႉတင်းၵမ်ဢပႅတ်ႈငရၢႆးၼၼ်ႉ မ်းၸဝ်ႈၸင်ႇၽွတ်ႈလိၵ်ႈသုတ်ႉတၼိပ်ႉ ပၢၼ်ႇၼမွၼ်ထမ်း (ႁွင်ႉ) သုတ်ႉတမွၼ်းထမ်း ပရမၢတ်ႈသုတ်ႉတၼ်ႇၶဵဝ်ႈဢုမ်ႇသႅင် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵႂႃႇလႄႈ တြႃးထမ်းၸဝ်ႈၵူႈၸိူဝ်ႉၵူႈပိူင်သူင်ႇႁွတ်ႈမဵတ်ႉတႃႇ ၾၢၵ်ႇယိုၼ်ႈပိုၼ်ထိုင် မိူင်းတႆးၸွတ်ႇတူဝ်ႈၵူႈငွၼ်ႈယဝ်ႉ။
သုတ်ႉတမွၼ်းထမ်း ၼမ်ႉၵႂၢမ်းၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼ
ၼႆလႄပဵၼ်ၼင်ႇမိူဝ်ႈၼၼ်ႉမုၼ်သုင်ၽြႃးယွတ်းသၢမ်မိူင်းတၢင်ႇၵဝ်ႈ မိူဝ်ႈဢၼ်ယူႇတမ်ႈၼိၵျေႃႇထႃႇရုင်ႇႁၢၼ်ႉ ၵျွင်းၸဝ်ႈယၢမ်းၼၼ် ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၶျွတ်ႈဢဝ်ပႅတ်ႇမိုၼ်ႇ ငိူၼ်ႈဝူင်ႉသႃႇၵျီႇဝၢင်ႇပၼ်ႁူင် ၶၢၼ်ထိုင်မိူင်းၸွမ်ၼိပ်ႉ ပၢၼ်း ၽွမ်ႉတင်းလူင်သဵင်ႈသဵင်ႈတႄႉဢိူၺ်၊ မုၼ်သုင်ၽြႃးၸင်ႇတၵ်းသဝ်းလီ ယူႇႁိုင်ၼၢၼ်းမဵတ်ႉတႃႇ မၢဝ်ႇ ၽၢၵ်ႈၵပီႇလဝၢတ်ႈဝူင်ႉၸဝ်ႈၸုမ်ႇသႃႇယႃႇပၼ်းႁူင်လႄႈ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉမႄႈၼႃႉၵေႃးတမီႇလႃၶမ်း မိူဝ်းထိုင်ၵျွင်း လူင်ၽြႃး ထွမ်ႇၵႂၢမ်းထမ်းၸဝ်ႈလၢတ်ႈ တင်းဢၼ်ၶုၼ်ႁူင်ဝူင်ႉႁေႃၶမ်းသုၵ်ႉထေႃႇ ၶိုၼ်းဝၢႆႇၸဝ်ႈလုၵ်ႈဝူင်ႉ သၢင်ႇပေႃႇယမ်ငဝ်း တင်းၵႃႈၵူၼ်းယူႇၵပီႇလဝၢတ်ႈ ႁၢၼ်ႉမိူင်းယႂ်ႇလိူဝ်တူင် ၸဵမ်ၶုၼ်ၸဵမ်ၼၢင်းၵမ်ႉၵျွင်းလူင် တဝ်ႈဝႆႈတႄႉယဝ်ႉ။ ၽီသၢင်သတ်းၵူၼ်းၶူၼ်းၵၼ် ထွမ်ႇထမ်းသႅင်မဝ်ႇမိူဝ်ႇလႄႈ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၶျွတ်ႈဢဝ်သတ်း တဝႃႇလုမ်ႈၾႃႉယူႇလိုဝ်ႈ ပၼ်လီယဝ်ႉ၊ ၶူပ်ႇမိူဝ်ႈလိူၼ်ယူႇၾႃႉသိပ်းႁႃႈတဵမ်မူၼ်း၊ တင်းၵႃႈၵျွင်းလူင်ၽြႃးမူႇ ၽီၵူၼ်းသတ်ႉယိုင်ႈ။
ငဝ်းသႅင်သဝ်းၼိူဝ်ထၢၼ်ႈသုင် တိၼ်ႁူင်းၶမ်းပလၢင်ႇတႄႉ၊ မိူၼ်ၼင်ႇလုၵ်ႈသႅင်ၾႃႉၸွမ်တင်ႈယၢင်းယႆ၊ မၢပ်ႇ မိပ်ႇရွင်ႉတေႃႇဝူင်ႉပူင်ဢွၵ်ႇႁူင်းတၢင်း၊ လိူင်လႅင်ၶၢဝ်ၶဵဝ်ပူးလၢႆးထွင်ႇၵႂင်းၵႂင်းပၼ်ႇၵဵဝ်ႈ၊ ဢၢႆသူပ်းၽြႃးႁွမ်ၼူဝ် ႁူၺ်းႁူၺ်း ယိူင်ႈၸၼ်းၵူႈၼၢမ်ႇသႃႇ၊ ၸင်ႇတၵ်းၶႆႈလၢတ်ႈၽိုၼ်မျၢတ်ႈ သုတ်ႉတၼိပ်ႉပၢၼ်ႇၼမွၼ်းထမ်း ဝႃႈတီႈသင်ႇၶႃႇ ၾႃႉလုၵ်ႈၸဝ်ႈမွၼ်းႁူင်၊ ႁဵၼ်းလႆႈယၢၼ်သေသၢမ်မိူင်း တီႈပွႆးလူင်ဢွၵ်ႇၽၢၵ်ႈယဝ်ႉ။ ၸဵမ်တီႈ ၽီသၢင်သတ်းၵူၼ်းၵၼ်ႉႁွမ်းၵၼ်တဝ်ႈသူႇ၊ ၵႃးၽူႇၽၢၵ်ႈသေ တီႇသၢင်ႈႁွင်ႈႁိူၼ်းယူႇမႃးထိုင်လႄႈ ၽူႈလႂ်မဝ်ႇ ပၼ်ၵႃႇယႁၢင်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇမႄးလီၸမ်ႉ၊ ဢၼ်ၼင်ႇလိုမ်ၽၢၼ် ငရၢႆးတီႈၶမ်ၶီဢမ်ႇလွတ်ႈတႄႉယဝ်ႉ၊ မိူင်းၽီတီႈ သုတ်းမၼ်းၶျၢမ်းသႃႇ၊ ဢမ်ႇႁွၼ်ႇလႆႈႁွတ်ႈတႄႉသၵ်းထႃႇ ထိုင်ပဵၼ်၊ ပေႃးၵၼ်မဝ်ႇပၼ်ၵႃႇယႁၢင်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ ႁဵတ်းလီ၊ ပိၵ်ႉဝႃႈ ႁဵတ်းမုၼ်ပၼ်တၢၼ်းတဵမ်ထူၼ်ႈသႅၼ်ပီႊဢမ်ႇမျၢတ်ႈ၊ ငိုၼ်းၶမ်းၵွင်ၵၼ်ဢုၼ်ၸုၼ်းၵႃႈလွႆ မိူင်းဢေႇလႃႇ၊ တင်းၼၼ်ႉဢဝ်လူႇသဵင်ႈသုမ်းၵႂႃႇ ႁၢႆလၢႆလႄႈ။ ပိူဝ်ႈၵႃႈဢမ်ႇပၼ်ၵႂႃႇယႁၢင်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ ႁဵတ်းလီ၊ ၽိတ်းပိူင်ႈတြႃးဝူင်ႉၸွမ်ၽီယႂ်ႇၵႂၢင်ႈတႄႉ။
တငႈဢဝ်သုတ်ႉတမွၼ်းထမ်းၼႆႉၵႂႃႇ မၼ်းၸဝ်ႈထုတ်ႇဢွၵ်ႇသင်ႇသွၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းမီးဝႆႉတင်းၼမ်ယဝ်ႉ၊ ပေႃးၶႂ်ႈႁူႉသဵင်ႈသွၵ်ႈႁႃလူတူၺ်းဢဝ်တႃ့။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ၵႅၼ်ႇလၵ်းၶဝ်ႈပဵၼ်တူၼ်ၸဝ်ႈငဝ်ႈၶူးမေႃလိၵ်ႈတႆး ပိုတ်ႇပၢၵ်ႈသၢႆတၢင်းပုၼ်ႈတႆးတင်း လၢႆၶိုၼ်ႈသင်ႉၶိုၼ်ႈသုင် ၽုၵႇပၼ်ၽၼ်းၸိူဝ်ႉမၼ်းမႃးယဝ်ႉ။
ယွၼ်ႉလူၺ်ႈတီႈႁဵင်းၼႆႉသေယဝ်ႉ
႑. တြႃးႁိူင်းၵေႃႈ မိူင်းတၵ်းၸိုၼ်ႈ၊
႒. လိၵ်ႈလၢႆးၶိုၼ်ႈၵေႃႈ မိူင်းတၵ်းသႂ်၊
႓. လိၵ်ႈလၢႆးႁိူဝ်ႈၵေႃႈ ၶိူဝ်းမီးဢူ၊
႔. ၶိူဝ်းမီးဢူၵေႃႈ ပိူၼ်ႈလူၼႃႈ၊
႕. ပိူၼ်ႈလၼႃႈၵေႃႈ ၶၢဝ်ႇသႃႈႁူင်ၼႆယဝ်ႉ၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းဝတေႇႁရိတ်ႉၼႆႉ ပိူဝ်ႈလႆႈပိုင်ႈဢိင်ၸဝ်မႁေႃႇသတ်ႈထႃႇလႄႈ ဢူမုၼ်ၶုၼ်မိူင်းႁိူဝ်ႈႁိူင်း-ၶၢဝ်ႇသႃႇပႅတ်ႇၼႃႈလိုမ်ၵူၼ်းၵူၺ်းမဝ်ႇ ၵႃးၵႃႈၸိူဝ်းမူးၶိူင်းသႅၼ်ပိူင် လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇတင်းလၢႆးၵေႃႈယဝ်ႉတူဝ်ႈထိုင်လႅၼ် ဢွင်ႇပေႉလႆႈသဵင်ႈသဵင်ႈ ယဝ်ႉ။
မိူၼ်ၵၼ်ၼင်ႇၼၼ် ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇၵေႃႈ ပိူဝ်ႈလႆႈပိုင်ႈဢိင်မႅၼ်ႈၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ထမ်ႇမတိၼ်ႇၼ လႄႈ ဝႆႉႁႂ်ႈဢူမုၼ်မိူင်းႁိူဝ်ႈႁိူင်းၶၢဝ်ႇသႃႈ ၼႃႇၾႃႉမိူင်းတႆးလီပဵၼ်လီငိမ်းတင်းၵႃႈၼွၵ်ႈၼႂ်းၵႆၵႂ်ႈ၊ ၽူႈလၵ်ႉၵူၼ်း ၸူၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမဝ်ႇမီးၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၶၢဝ်ႇငၢဝ်းမၼ်းၸဝ်ႈ ယင်းပွႆးလင်ႁွတ်ႈၸဝ်ႈမင်းတြႃး ဢႃႇဝႁူႉငိၼ်းဝႃႈ-ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇၼႆႉ-
႑. လၵ်ႉၶၼႃႇႁၢင်ႈၾၢင်လႅပ်ႈလီတွၼ်းပိူၼ်ႈ။
႒. တင်းၵႃႈ ပီယဝါစာ သမ္မာဝါစာ မေႃလၢတ်ႈတွၼ်းပိူၼ်ႈ။
႓. သူပ်းလီသဵင်ဝၢၼ် ဥပမာ ဥပမေယျ ဥဒါဟရုံ မေႃၼေမေႃၶႆႈ ရသတဵမ်ထူၼ်ႈတွၼ်းပိူၼ်ႈ။
႔. လွင်ႈၸဝ်ႈပိူင်ၶႃႈ မေႃႁဵတ်းလေႃးၵဝူတ်ႈ လီလိူဝ်တွၼ်းပိူၼ်ႈ။
႕. တင်ႈၵႃႈ ဒဿဓမ္မ နာယကဂုဏ် ပိူင်လီၶုၼ်မိူင်းတိုဝ်းၵမ်းတဵဝ်ထူၼ်ႈၶႅမ်ႇလိတွၼ်းပိူၼ်ႈ။
႖. တင်ႈၵႃႈမူးမိူင်းဝၢၼ်ႈမိူင်းသႅၼ်ပိူင် လၵ်းလႅမ်လႅတ်းလႅင်ႈ မေႃၸၵ်းၽႄၶႅမ်ႉလီတွၼ်းပိူၼ်ႈ။ ၼႆလႄႈ-
ၸင်ႇႁဵတ်းမဵတ်ႇလိၵ်ႈၽိုၼ်ၢႆး ႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းတိင်ဝဵင်းၶၢင်ၸေႊႁၵ်ႉဝႃႈ-႙႕႑ ၼီႊၸဝ်ႈလၢၼ်ၾႃႉလူင်ႁေႃ ၶမ်းငိၼ်းလီလူၺ်ႈ ပေႃးထိုင်ဝၼ်းပွႆးလိူၼ်သီႇ ၽြႃးၸဝ်ႈၵၢင်ႉမေႃႇဝၼ်းလိုၼ်းပီႈၾႃႉဢၢဝ်ၾႃႉမိူင်းဢင်းဝ တင်းၸဝ်ႈၼွင်ႉၾႃႉလၢၼ်ၾႃႉ ႁႂ်ႈလႆႈထူပ်းၵၼ်ႁၼ်ၼႃႈၼၼ်ႉ လၵ်းတေႃႈယုၵ်ႉတူဝ်ယေႃးၶိင်းႁွတ်ႈၽႅဝ် မႃးသေၵမ်း။
ၸဝ်ႈမင်းတြႃး မိူင်းဢင်းဝ
႙႕႑ ၼီႊ ပေႃးၸမ်ဝၼ်းပွႆးလိူၼ်သီႇမႃး ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇၵေႃႈၸင်ႇတၵ်းႁႅၼ်းဢဝ်ၶိူင်ႈမႃႉၶႃႈၵူၼ်းၵိုၵ်း တင်းၶုၼ်သိုင်ႇၽွင်းမိူင်းၶဝ် တၵ်းဝႃႈလူင်းထူပ်းၵၼ် ႁၼ်ၼႃႈၸဝ်ႈမင်းတြႃး ၼႆလႄႈ ၸင်ႇၶိုၼ်ႈမိူဝ်းၵၼ်ႇ တေႃးတၢင်ႇလဝ်ႈၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင် ထမ်ႇမတိၼ်ႇၼယဝ်ႉ၊ ၸင်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ-
႑. ပိူဝ်ႈၶႂ်ႈလူႇၶႂ်ႈဝႆႈၽြႃးၸဝ်ႈၵၢင်ႉမေႃႇပိူင်႞။
႒. ႁႂ်ႈပေႃးယၢမ်ႈလႆႈထူပ်းႁၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႈၸဝ်ႈမင်းတြႃးဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉပိူင်႞။
႓. မီးၸႂ်ၶႂ်ႈႁၼ်တေႇသၼ်ႇတြၼႃႈၾႃႉမိူင်းတႆးၼၼ်ႉပိူင်႞။
မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇလၢတ်ႈၼေၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်လႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၵေႃႈပၢင်းဢဝ်မၼ်းၸဝ်ႈဢိၵ်ႇ လူၺ်ႈလုၵ်ႈသိတ်ႇ(တပေး) ႖ ၵေႃႉ ၸပ်းၸွမ်းႁွမ်းပႆလူင်းမႃႊၼႃႈတႂ်ႈမိူင်းတႆးယဝ်ႉ။
ပေႃးထိုင်ဝၼ်းပွႆးလိူၼ်သီႇမုၼ်းမႃး ၼင်ႇမွၵ်ႇလၢတ်ႈမၵ်းၶိၼ်းၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈမင်းတြႃး ဢိၵ်ႇတင်းၸဝ်ႈ ၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇၵေႃႈ လႆႈႁူပ်ႉထူပ်းၵၼ်တမ်ႈၸဝ်ႈၽြႃးၵၢင်ႉမေႃႇတေႉယဝ်ႉ၊ ၸင်ႇၼၼ်ႉၸဝ်ႈမင်းတြႃးၵေႃႈလႆႈ ႁၼ် ရုပနိကာယ် သဒ္ဒနိကာယ် တင်းၵႃႈ အင်္ဂါ လက္ခဏာ ၵေႃႉၸၢႆးမျၢတ်ႈတင်းလူင်ၼၼ်ႉတဵမ်ထူၼ်ႈဝႆႉတီႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇမီးလႄႈ ငိၼ်းပဵၼ်ပီႇတိသေႃးမၼတ်ႉသဢိူဝ်ႉလႁူမ်ၸူမ်းလူင်လၢင်သေယဝ်ႉ ၸင်ႇဢဝ် လုၵ်ႈယိင်းမၼ်း ၸဝ်ႈၼၢင်း ဥမ္မဝတီ ပဒုမ္မဝတီ သွင်ၵေႃႉပီႈၼွင်ႉ ဢၢပ်ႈပၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇ ႁႂ်ႈပဵၼ်တူၼ်ႈ မိင်ႈလမ်းဝၼ်းၵၼ်သေ ၼႆယဝ်ႉ။ ၼွၵ်ႈၼႆႉၸင်ႇသမ်ႉပူင်ဝႃႈ မိူင်းၾၢႆႇၼႃႈၶူင်းၼၼ်ႉ ပိူဝ်ႈလႆႈၶၢမ်ႈတႃႈၵႂႃႇမႃး ယၢပ်ႇယၢၵ်ႈၸၢင်ႉမႃႉ ၶႃႈၵူၼ်းလႄႈ မဝ်ႇထႃႈၶိုၼ်းမိူဝ်း ၸၵ်းႁႂ်ႈသူၸဝ်ႈၶိုၼ်းမႃးယူႇသဝ်းမိူင်းသႅၼ်ဝီလူင် ဝဵင်းသူပ်းတၢတ်ႇၼႆႉသေတႃႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးဢၼ်ၶိူဝ်းၵႂၢမ်းလၢႆပိူင်ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵေႃႈ ဝၼ်းလိူၼ်သီႇလွင်ႈၶမ်ႈ႞ ၾၢႆႇၽႂ်ၾၢႆႇမၼ်း ၶိုၼ်းပွၵ်ႈဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမိူင်းလင်၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇၵေႃႈ ဝၼ်းဢွၵ်ႇၶူင်းမဝ်ႇမိူဝ်း။ ဢွၼ်ၵၼ် ၶိုၼ်းမေးတေႇဝဵင်းမိူင်းသူပ်းတၢတ်ႇ မႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၸင်ႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ထမ်ႇမတိၼ်ႇၼၵေႃႈၸဝ်ႈ ၾႃႉလူင်ပၢင်းဝႆႉ မဝ်ႇႁႂ်ႈၶိုၼ်းမိူဝ်းမိူင်း တူင်ႇဝဵင်းၶၢင်ၸေႈႁၵ်ႉ ဢဝ်ႁႂ်ႈယူႇၵပ်း ၸပ်းထင်တီႈဝဵင်းသူပ်းတၢတ်ႇ ဝႆႉပဵၼ်တီႈတၢင်ႇမွၵ်ႇယႃႈၶဝ်ႈတႅၵ်ႇၼွမ်းႁူဝ်ယမ်တူဝ်ယူႇယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼထၢၵ်ႈ
ပိူင်ပဵၼ်ပုတ်ႉထုၸၼ်ႇၵူၼ်းမိူင်းၵၢင်ၸမ်ႉ ယူႇလူၺ်ႈသင်ၵႂင်လူၺ်ႈၼၼ်ႉ၊ မိူၼ်ၼင်ႇဝႃႈၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ၵေႃႈ ပိူဝ်ႈလႆႈၸပ်းၸွမ်းႁွမ်းပႆၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၽွၵ်ႇၸမ် ၽုင်ၸိူင်ႉၽုင်ၼၢင်းၶႆႇၾႃႉၶုၼ်မိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈပိူင်႞ မုၼ်မၢၼ်ပၢၼ် ၵွၼ်ႇထုၵ်ႇပဵၼ်တုမုၼ်ၸဝ်ႈၵေႃႈသုတ်းသဵင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈပိူင်႞ ၸူဝ်ႈမႃးယူႇသဝ်းဝဵင်းသူပ်းတၢတ်ႇၼႆႉပႆႇတၼ်းႁိုင် သၢႆၸႂ် """ကာမဆန္န လေႃးၵၵူၼ်းႁိူၼ်းမီးမႃးလႄႈ ၸင်ႇၸႂ်ႇလုၵ်ႈသိတ်ႇ (တပေး) မၼ်းၸဝ်ႈ ဢဝ်လိၵ်ႈမႃးၸူး ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၵေႃႈၸင်ႇထူၵ်းဢဝ်ၽၢၼ်ႇတႃႇၶူဝ်းၼုင်ႈ ပၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ 3 ၸုမ်ႇ၊ သိူဝ်ႈၽႄး ၶူၼ်မိူင်းၶေႇၽိုၼ်႞၊ လၢပ်ႇဢုမ်ႇငိၼ်းမၢၵ်ႈ႞ မိတ်ႈဢုမ်ႇၶမ်းၵၼ်းငႃးၸၢင်ႉမၢၵ်ႈ႞ သူင်ႇမိူဝ်းၸွမ်းၵမ်းလဵဝ်လႄႈ တင်းသင်ႇၵၢႆႇၵႂၢမ်း ပေႃးဝႃႈထၢၵ်ႈယဝ်ႉတၢင်ႇတီႈသီႇလႅၼ်မဝ်ႇထႃႈၵႂႃႇ လၵ်းႁႂ်ႈမႃးယူႇသဝ်းၵိုၵ်းႁွမ်းၼႂ်းႁေႃတႃႉ၊ တၵ်းပွႆႇၵူၼ်းမိူဝ်းႁပ်ႉႁွင်းဢဝ်ယူႇၼႆယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼလၢႆႈၶူဝ်းသေ မႃးယူႇၸွမ်းၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၼႂ်းႁေႃယဝ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၸင်ႇဢဝ်လုၵ်ႈယိင်း ၶိင်းသိုင်ႇတိၼ်ႁေႃ "ၼၢင်းဢၢမ်ဢွၼ်ႇ" သွၼ်ႉမိင်ႈ ၶၢင်းၵၼ်တေႇပၼ်ၽိူၼ်ၶွင်ႇႁွင်ႈႁိူၼ်းမဝ်ႇၵႃး ပႃးတင်းၼႃႈ တီႈလၵ်းထၢၼ်ၵၢၼ်မိူင်း (တၼ်းႁဵင်း) ၶိုၼ်ႈပဵၼ် [ၸဝ်ႈၶိင်းလူင်=ၸဝ်ႈဢူႈ=ၸဝ်ႈဢမၢတ်ႈၶျုၵ်ႈ ဢၼ်ႁွင်ႉ ယၢမ်းလဵဝ်] ႁွမ်းၵၼ်ဝႃႈလွင်ႈပွင်မိူင်းယဝ်ႉ။
ထိုင်မႃးၵေႃးၸႃႇပီႊမိူင်း ႙႑ ၼီႊၼၼ်ႉ မေးၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၼၢင်း ဥမ္မဝတီ ၼၢင်း ပဒုမ္မဝတီ ၼၢင်းမၢၼ်ႈသွင် ၼၢင်းၸင်ႇပွင်ၾႆးၼႂ်း ၸႂ်ႉလိၵ်ႈၸႂ်ႉၵူၼ်မိူဝ်းၸူးပေႃႈဢၢဝ်ၸဝ်ႈၶမ်းၶႅင်ႇၾႃႉၸဝ်ႈၶမ်းသိူဝ် ၸဝ်ႈၶမ်းၼၼ်ႈ ၶဝ်ဝႃႈ (ပေႃးၶႂ်ႈၼင်ႇသိုင်ႇၵိၼ်မိူင်း၊ ၶႂ်ႈပဵၼ်တူၼ်ငဝ်ႈၸဝ်ႈၽူဝ်ႁဝ်း၊ ပေႃးပဵၼ်ၵေႃႉၸၢႆးၵေႃႈ ၶိုင်ပွင်ႁၢင်ႈသိုၵ်း မႃႊဢဝ်တႃႉ၊ ပေႃးသွင်ၸဝ်ႈပီႈၼွင်ႉမႃးၵေႃႈႁႃးၶႃႈပီႈၼွင်ႉတင်းသွင်တေပႂ်ႉႁပ်ႉႁွင်းယူႇ) ၼႆလႄႈ-ထိုင်မႃး တဵင်ႈၶိုၼ်းၸၢႆႉၵႆႇၶၼ်သွင်ၸုမ်ႈ ၶၢဝ်းတွင်ၵူၺ်ႈလိူမ်ႈသိူဝ်ၶမ်းၼၼ်ႈပီႈၼွင်ႉ တုမ်ဢဝ်ၵူၼ်းႁၢႆႉမႃးလွမ်ႇဝၢင်း ႁေႃ၊ တူဝ်သွင်ၶႃႈ ၶိုၼ်ႈမိူဝ်ႈၼိူဝ်ႁေႃၽၼ်းဢဝ်တၢႆၶုၼ်ၶမ်းၶႅင်ႇ ၼွၼ်းၽႄးသေ ၶႃႈပီႈၼွင်ႉပုတ်ႈဢဝ်ၸိူင်ႉ ၼၢင်းႁၢင်ႈႁေႃ ႁဵတ်းၶုၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ၸင်ႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶိင်းလူင်ၵေႃႈဢွၼ်ဢဝ်လုၵ်ႈလၢင်းၼၢင်းမေး ၵၼ်း သွတ်ႇႁၢပ်ႇၶူဝ်းၶွင်သွတ်ႉသႅတ်ႉဢွၵ်ႇပၢႆႈတင်းၶိုၼ်း ပူၼ်ႉမိူဝ်းတဵတ်ႇသွၼ်ႈငွမ်ၵိၼ်ယူႇၼႂ်းဝဵင်းၸေႊလၢၼ်ႉ၊ ထုင်ႉမၢဝ်းၼမ်ႉၶမ်းသေ ႁဵတ်းၵိၼ်ၸဝ်ႈလိၵ်ႈ (ၸရေး) လူလူတႅမ်ႈတႅမ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈႁဵတ်းၼၼ်ယူႇ ၵေႃႈၸိုဝ်ႈၼႃႈၵၢၼ်ၵဝ်ႇၵဝ်ႇ မၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉမဝ်ႇႁၢႆ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ "ၸဝ်ႈၶိင်းလူင်" ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ "ၶိင်းလူင်သၢႆႁၢင်ႉ" ၼႆယဝ်ႉ။
တီႈတွင်းမၢႆ
ၸိုဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉမီးဝႆႉ ၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼ ၶေႈၶိင်းလူင်သၢႆႁၢင်ႉသွင်ပိူင်ယဝ်ႉ။ (သၢႆႁၢင်ႉ) ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၸမ်ႉသၢႆဢႅဝ်တႆးႁဝ်းၵူႈပွၵ်ႈၼႆႉမီးဝႆႉ-
႑. သၢႆႁၢင်ႉ
႒. သၢႆၸႃႇပႃႇ
႓. သၢႆၶျၢပ်ႈ
(႑) သၢႆႁၢင်ႉၼႆႉ ၵႅတ်းဢဝ်ၼင်သိူဝ်၊ ၼင်ၽၢၼ်း၊ ၼင်ဝူဝ်းဢမ်ႇၼၼ်တတေႃးဢဝ် ပဵၼ်ၶႅပ်းၼႃၼႃသေလႄႈ ဢမ်ႇမီးပူႈၸၢမ်းယွၼ်ႇၽၢႆႇၼႃႈ၊ ပိူဝ်ႈဢၼ်ၵႅတ်းဢဝ်ၼင်ႁဵတ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈႁွင်ႉ (ဝၢႆၵႅတ်း) ၼႆ တေႃႇ ထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ၊ ထႆးယူၼ်းလႄႈတႆးမိူင်းၼၢႆးၶဝ်ႁွင်ႉသၢႆႁၢင်ႉယဝ်ႉ။
(႒) သၢႆၸႃႇပႃႇၼႆႉ ဢဝ်ၽႅၼ်ႇပိၵ်ႈၽႅၼ်ႇလၢႆး ၽႅၼ်ႇၽေးယၢဝ်းယၢဝ်းႁတ်ႉ ပွႆႇပူႈ ယွၼ်ႇၸၢမ်းၽၢႆႇၼႃႈ၊ ၵမ်းၽွင်ႈယၢဝ်းလူင်းပေႃးၽႅဝ်ၼႃႈၶႃယဝ်ႉ၊ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းၼၼ်ႉပိူၼ်ႈသူင်ၵၼ်ႁတ်ႉသၢႆၸႃႇပႃႇၼႆႉၵူႈၵေႃႉ ၵူႈၵေႃႉသေ ၸဝ်ႈၶိင်းလူင်သမ်ႉမဝ်ႇယိူင်ႈပိူၼ်ႈ မၼ်းၸဝ်ႈႁတ်ႉသၢႆႁၢင်ႉၵူၺ်းၵူၺ်းလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈၸပ်းၸိုဝ်ႈ ၶိင်းလူင်သၢႆႁၢင်ႉၼႆယဝ်ႉ၊ လွင်ႈတႆးႁဝ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇသူင်ၵၼ်ႁတ်ႉသၢႆၸႃႇပႃႇၼႆႉ ပၢၼ်မိူင်းယၢမ်းၼၼ်ႉၵႆႉၵႆႉ ၾၼ်းသိုၵ်းတိုၵ်းၵၼ် လဵၼ်ႈၸိူင်းထိပ်ႇပိတ်ႉႁူင်းႁမ်ၵၼ်လႄႈ ပေႃးၺႃးမိူဝ်ႈၼင်ႇၼၼ်၊ ၵေႃႉ႞ လႄႈၵေႃႉ႞ ၼင်ႇႁိုဝ်တၵ်းပွႆးဢမ်ႇထုၵ်ႇတိူဝ်ႉပိတ်ႉမႅၼ်ႈႁူင်းႁမ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဝႃႈႁတ်ႉသၢႆၸႃႇပႃႇပွႆႇပူႈယွၼ်ႉၸၢမ်းႁေႉ ဝႆႉၽၢႆႇၼႃႈသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ ႁႂ်ႈပေႃးလၢၢမ်းယၢမ်ႇၼႂ်းတႃၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
(႓) သၢႆၶျၢပ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်သၢႆဢႅဝ်ၼၢင်းယိင်းဢဝ်မႆၽၼ်ႈၵဵၼ်တေႃးႁဵတ်းၼႃတႃ တၢင်းယႂ်ႇမီး ႔ ၼိဝ်ႉ တင်းယၢဝ်း မီး႞ဝႃး၊ ဝႆႉပူႈၸၢမ်းသွင်ၾၢႆႇ ႁတ်ႉၶဵၼ်းသွင်ႁွပ်ႈသၢမ်ႁွပ်ႈပၢႆဢဝ်ၵမ်ႉဢႅဝ်ၶႅဝ်ႉဢမ်ႇၶႅဝ်ႉယဝ်ႉ။ ပိူင်လီသၢႆၶျၢပ်ႈ ၸမ်ႉ-
(ၵ) ပုၼ်ႈၼၢင်းယိင်း ဢႅဝ်ၶႅဝ်ႉဢႅင်ႈၵႅပ်ႈ ၵုမ်ႇၵူၼ်ႈၽူၵ်ႈတုၺ်ႉမူၼ်းလီ။
(ၶ) ယၢမ်းမိူဝ်ႈယုၵ်ႉယွင်ႈႁၢမ်ၼၵ်း ၵျွၵ်းဝႅၼ်လႅၼ်ႈဝႆးၼၼ်ႉ ႁေႉၵင်ႈႁိူၼ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၶူဝ်းတွင်ႉဢမ်ႇထူၵ်း ဢမ်ႇလူင်း၊ ပေၼ်ဝႆႉၸိူင်ႉၼႆယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼ (ႁွင်ႉ) ၶိင်းလူင်သၢႆႁၢင်ႉၵေႃႈ ပိုင်ႈဢိင်တၢင်းမေႃတူဝ်ၵဝ်ႇ လွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆးပၢႆၵမ် လွင်ႈ ၼပ်ႉလွင်ႈသွၼ်ႇပေႇတၢင်ႈၵႃႇလႃး ယူတ်းယႃလွင်ႈၶႆႈတၢင်းပဵၼ် ၵီႈလီမုၼ်ႁူမ်ႇပိူၼ်ႈလီလႄႈ တေႃႇထိုင်ပၢၼ် တူဝ်ႁူဝ်ႁွၵ်ႇမွၵ်ႇလဝ်းထဝ်ႈတေႇၵေႇၶိင်း ဢႃႇယုလႆႈ (႙႙) ပီးၵေႃႈၸႃႇ ႑႐႐႒ ႁူဝ်ၾူၼ်လိူၼ်ႁူၵ်းလွင်ႈၵဝ်ႈ ၶမ်ႈ ဝၼ်းထမ်းၸၼေႇယၢမ်းႁူဝ်ၶမ်ႈလပ်းသိင်ႇဝွၼ်ႉဝႅၼ်ႉ ၸင်ႇတၵ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ် လပ်ႉလွႆငိုၼ်း လွႆၶမ်းၵႂႃႇတီႈဝဵင်းၸေႊလၢၼ်ႉယဝ်ႉ။
လိၵ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈၽွတ်ႈတႅင်ႇဝႆႉၸမ်ႉ
႑. သုတ်ႉတၼိပ်ႉပၢၼ်ႇၼမွၼ်းထမ်း (ႁွင်ႉ) သုတ်ႉတမွၼ်းထမ်း။
႒. ပရမၢတ်ႈသုတ်ႉတၢၼ်ႇ ၶဵဝ်ႈဢုမ်ႇသႅင်။
႓. ဢၼိတ်ႉၸ မူႇလသၢၵ်ႈသေႇ။
႔. လိၵ်ႈ ၼမေႃးလူင်။
႕. လိၵ်ႈ ၸဝ်ႈႁူဝ်ထမ်း။
႖. လိၵ်ႈ မင်ႇၵလႃႇလူင်။
႗. လိၵ်ႈ သၢမ်ၵွင်လူင်။
႘. ၸဝ်ႈသၢင်ႇထၢမ်ၸႃး။
႙. ဝေႃးၵႃႇလသုတ်ႉ။
႑႐. သင်ၶေႇပ ပိုၼ်းတႆး။
႑႑. ၸဝ်ႈသၢင်ႇမႃလေး။
ၼွၵ်ႈသေၼႆႉဢၼ်ပႆႇႁၼ်ပႆႇထူမ်းမီးတင်းၼမ်လူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။
ၶုၼ်မႁႃႇ (႒႓.႙.႖႙) ဝၢၼ်ႈပႃႇမႆႉတူၼ်ႉတီး။
***သုတ်းယဝ်ႉၶႃႈ သိူၵ်ႈပိုၼ်းၸဝ်ႈထမ်ႇမတိၼ်ႇၼ***
