2. သိူၵ်ႈပိုၼ်းၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်
ၸိုဝ်ႈဝိသဵတ်ႇ - ၸဝ်ႈသြႃႇတေႃႇၵၢင်းသိူဝ်၊ ထၢၵ်ႈၵၢင်းသိူဝ်၊ ၸရေးလၢႆးသႂ်၊ ၸရေးပေႃႈၵူႇ၊ ထၢၵ်ႈလၢႆးသႂ်ပေႃႈၵူႇ။
ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ - သႂ်သႃႇ ဢမ်ႇၼၼ် လၢႆးသႂ်။
ၸိုဝ်ႈဢူႈ - ပူႇလွႆ။
ၸိုဝ်ႈမႄႈ - ၼၢႆးသၢင်ႇ။
တီႈၵိူတ်ႇ - ဝၢၼ်ႈၼႃးၵႅင်း၊ ၼႂ်းတွၼ်ႈဝဵင်းလဝ်း၊ ၵဵင်းတွင်း၊ မိူင်းၼၢႆး။ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း။
ပီႊၵိူတ်ႇ - ၵေႃးၸႃႇ 1149 ၼီႊ၊ ပီႊတႆးႁုင်ႉသႂ်၊ လိူၼ်သိပ်းသွင် မႂ်ႇၶမ်ႈ႞၊ ဝၼ်းတႆးႁၢႆးယီး၊ ဝၼ်းထမ်း
သွၵ်ႈၵျႃႇ၊ ဝၼ်းယူၼ်းဝၼ်းသုၵ်း၊ ပီႊ 1157 ၼီႊ လိူၼ် 12 မႂ်ႇ 3 ၶမ်ႈ၊ ဢႃႇယုလႆႈ 8 ၶူပ်ႇ
ၶိုၼ်ႈႁဵတ်းၵပ်ႈပီႇ။
ၸိုဝ်ႈၵျွင်း - ဝတ်းဝဵင်း (ႁၢႆး) လဝ်း တမ်ႈၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ၵိူင်းယူၼ်း၊ ႁဵၼ်းဢဝ်လွင်ႈႁူႉတၢင်းမေႃထမ်း
ယူၼ်းထမ်းတႆးၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ၊ ပဵၼ်ၵပ်ႈပီႇဝႃႇ႞ ၶိုၼ်ႈႁဵတ်းသၢင်ႇၼုင်ႈလိူင်။
ၸိုဝ်ႈသၢင်ႇ - သုမၼ၊ တင်ႈဢဝ်ပေႇတၢင်ႇၵူဝ်းၵျွင်းတႃႇၵၢၼ်ႇ လေႃးၵီႇလႄႈလေႃးၵုတ်ႉတြႃႇ ႁဵၼ်းဢဝ်
ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈယဝ်ႈ။
ပီႊ 1170 - ႁဵတ်းၸၢင်း ဢႃႇယုၸဝ်ႈသုမၼၵေႃႈ ယဵပ်ႇၶဝ်ႈတဵမ် 20 ပီႊယဝ်ႉလႄႈ သြႃႇတၵႃႇ-တင်းလၢႆ
ၸင်ႇလႆႈၸႂ်ၵၼ်ယုၵ်ႉဢဝ်ၸဝ်ႈသုမၼႁဵတ်းၸၢင်းတီႈၵႇွင်းဝဵင်းလဝ်းၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈႁွင်ႉၸွမ်း
သုမၼၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈၸၢင်းသုမၼၼႆႉ ပိူဝ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်ၺႃႇၼသမ်ႇၽႃႇရေႇၵႄႇထူၼ်ႈ သၢႆၸႂ်လႅတ်းၸႅဝ်ႈၽၢႆၽႂ်းၼႃႇ ၵႃႈပဵၼ်တၢင်းမေႃမီးတမ်ႈတူၼ်ငဝ်ႈၸဝ်ႈၶူးတင်းလၢႆႁဵၼ်းဢဝ်လႆႈသဵင်ႈယဝ်ႉ၊ ႁႃတီႈၶိုၼ်ႈထႅင်ႈ မဝ်ႇမီးသၵ်း သမ်ႇသၵ်းၸွင်ႈယဝ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈၼႂ်းၸႂ်တူဝ်ၵဝ်ႇ ယင်းပႆႇဢိမ်ႇတိူၵ်ႈ တိုၵ်ႉၶႂ်ႈသိုပႇႁႃသိုပ်ႇႁဵၼ်းထႅင်ႈယူႇမီႈလႄႈ-
ထိုင်မႃႊၽဝ်ႇ႞ တၵႃႇၶဝ်ၼႂ်းဝဵင်းလဝ်းတၵ်းႁွမ်းၵၼ်သေ လူင်းၵႃႇၵႃႉဝူဝ်းတၢင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းမွၼ်း ၽႅဝ် ၸဵမ်မေႃႇလမႅင်ႇဝႃႈၼႆ၊ လႆႈႁူႉသေယဝ်ႉ၊ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇယွၼ်းဢၼုၺၢတ်ႉ (ဢၶႂၢင်ႉ)တီႈတူၼ်ငဝ်ႈၸဝ်ႈ ၶူးလူင်ဝဵင်းလဝ်းလႆႈယဝ်ႉ ၸပ်းႁွမ်းၸွမ်းၵႂႃႇတီႈတၵႃႇၵူၼ်းၵႃႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈယၢမ်းၼၼ်ႉၸမ်ႉ သဵၼ်ႈတႃႇသၢႆတၢင်းမဝ်ႇမိူၼ်တေႃႈလဵဝ် ၵႂႃႇယၢပ်ႇပႆယၢပ်ႇတေႉတေႉ ၶီႇမႃႉပႆလိၼ်ၸႂ်ႉဝူဝ်းတၢင်ႇ ၶၢမ်ႈႁိူဝ်းၶၢမ်ႈပႄးၶၢမ်ႈတိုဝ်ႉဢဝ်၊ ၶၢဝ်းတၢင်းပၢၼ်မိူင်းၸႂ်ႉလူတ်ႉၸႂ်ႉၵႃးၶီႇလႅင်မိၼ်မိူၼ်ယၢမ်းဝဵဝ်ပႆႇမီး လႆႈပႆလိၼ်ၼွၼ်းတၢင်းၵႂႃႇႁိုင်လိူၼ်လိူၼ်ပၢႆယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈၸၢင်းသုမၼၵေႃႈ ၼွၼ်းၼပ်ႉၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇၸွမ်းၵူၼ်းၵႃႉၶဝ် တေႃႇပေႃးႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းမွၼ်း (မုၼ်ႇ) မေႃႇလမႅင်ႇ သိုပ်ႇႁဵၼ်းဢဝ်လွင်ႈႁူႉတၢင်းမေႃသႅၼ်ပိူင်တီႈၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ တင်ႈဢဝ်လိၵ်ႈမၢၼ်ႈလိၵ်ႈမွၼ်း၊ ဢပုမ်ႇဢၶၢၵ်ႈ၊ ၼၵ်ႈၶၢတ်ႈလိူၼ်လၢဝ်ၶၢဝ်းမိူင်း၊ ပေႇတၢင်ႇ၊ ၶၼၢၼ်း၊ သၢၼ်း၊ ဢလႅင်ႇၵႃႇ၊ သတ်ႈတႃႇ၊ သၢင်းၵျူဝ်ႇ၊ သိူၵ်ႉပိုၼ်းမိုၼ်ႉမွၼ်ႇဢွၼ်ၵွၼ်ႇသႅၼ်ပိူင် မဝ်ႇၵိုတ်းမဝ်ႇၶၢင်ႉ၊ ၽႅဝ်ႁိုင်ထိုင်ထူၼ်ႈ 2 ပီႊပၢႆယဝ်ႉ။ ပိူဝ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၽူႈ ဥာဏသမ္ဘာရ ပၺႃႇပႃႇရမီႇၵႄႇလီတဵမ်ထူၼ်ႈသေ ပေႃးပိူၼ်ႈၼေပၼ် လႆႈႁၼ်႞သွၵ်ႇ ဢွၵ်ႇထႅင်ႈၼႂ်းၸႂ်ပဵၼ်သွင်သၢမ်ဝႃးလႄႈ ၸူဝ်ႈယၢမ်းၽွင်းၵႃႈၼႆႉၵူၺ်း ႁူႉထိုင်ၽႅဝ်ၸိၵ်းၽႅဝ်ၸွမ် ပူၼ်ႉပိူၼ်ႈ သဵင်ႈသဵင်ႈယဝ်ႉ၊ ပိူဝ်ႈမီးၼင်ႇၼႆၵေႃႈ ၵႃႈပဵၼ်ၽုင်ၸုမ်းရႁၢၼ်းၵူၼ်းၵျွင်း ဢိၵ်ႇတင်း တၵႃႇၵူၼ်ႁိူၼ်းမိူင်း မေႃႇလမႅင်ႇတင်းလၢႆ ၽွမ်ႉၵၼ် ဢွၼ်ယွင်ႈယေႃးဢၢမ်း (ၸဝ်ႈၸၢင်းတႆး) ၸဝ်ႈသုမၼ ယႂ်ႇၼမ်လူင်လၢင် ထၢၼ်ႈပေႃးတိုၼ်ႇတူင်ႉႁူင်မိူင်းဝႆႉယဝ်ႉ။
"ၽၵ်းဝၢၼ်ၵိၼ်မဝ်ႇယဝ်ႉ၊ ၶဝ်ႈဝၢၼ်ၵိၼ်ဢမ်ႇဢိမ်ႇ" မိူၼ်ၼင်ႇဝႃႈ၊ ႁူႉယႂ်ႇၵေႃႈၶႅၼ်းၶႂ်ႈႁၼ်ၵႂၢင်ႈ မဝ်ႇဢိမ်ႇ မဝ်ႇတိူၵ်ႈလႄႈ ၸင်ႇသမ်ႉသိုပ်ႇတၢမ်လၢမ်းထႅင်ႈ ဢွၵ်ႇသေမိူင်းမေႃႇလမႅင်ႇၶဝ်ႈမိူဝ်းတၢင်း ၵေႃႉၵရဵၵ်ႉမြဝတီႇ ၽႅဝ်မိူဝ်းမိူင်းထႆး ပႆႁႃႁဵၼ်းမေႃၸွတ်ႇတူဝ်ႈလိုမ်ထႆးၵူႈတီႈယဝ်ႉ၊ လိုၼ်းသုတ်းၼၼ်ႉ သမ်ႉပွႆးၶိုၼ်းမႃးတင်း မိူင်းယူၼ်းလပုၼ်းလၵွၼ်း၊ ၵဵင်းမႆႇ ပႆၽႅဝ်ဢႅဝ်ႇႁွတ်ႈၸေးသဵင်ႈယဝ်ႉ၊ တီႈႁဵင်းၼႆႉၵေႃႈ ထၢၼ်ႈပေႃးၽႅဝ်ႁိုင် ထိုင်ထူၼ်ႈသၢမ်ၶူပ်ႇပီႊတဵမ်လႄႈ ၸင်ႈတေပွၵ်ႈဝၢႆႇသၢႆႇၶိုၼ်း ဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမိူင်းလင် တီႈၵျွင်းဝဵင်းလဝ်း၊ ၵဵင်းတွင်းယဝ်ႉ။
ၸူဝ်ႈဢၼ်ယူႇၼႂ်းမိူင်းထႆးမိူင်းယူၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈၸိူဝ်းတၢင်းမေႃလေႃးၵီႇ တဵၼ်းဢၢင်း မိတ်ႈမွင်ႈ 'ဝူဝ်းတွၵ်ႇ' ၵႃႇလႃးတုၵ်ႉၶၢမ်ႇ 'မတ်ႉလွတ်ႈ' ႁၢႆတူဝ်တွၵ်ႇၸၢၵ်ႈ ၾင်ၶဵမ်မေႃသဵင်ႈၶိုၼ်ႈၶဵင်ႇ သႇရသတီႇ၊ ဢႃႇၼႃႇတီႇ၊ ဢႃႇႁႃႉ၊ဢႃႇမင်း၊ ပၼ်ႇတိုတ်ႉ၊ ဢၢပ်ႇယႃႈသွၼ်လၢႆးသႅၼ်ပိူင်မိူင်းၵူၼ်း ႁူႉသဵင်ႈသဵင်ႈမေႃသဵင်ႈသဵင်ႈၵူၺ်း မဝ်ႇၵႃး ၵႃႈၸိူဝ်းၼႃႈၵၢၼ်ၸိူဝ်းဢၼ်ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းတႃႇ ၵိုတ်းမိူဝ်ႈပၢၼ်ပုတ်ႉထၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၶဝ် လုၵ်ႉၼႂ်း ၵုၼ်သီႇႁူဝ်ႇ လင်းၵႃးၶဝ်ႈမႃႊၶႂၢၵ်ႈၽေႈပွင်ၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼႂ်းမိူင်းထႆးႁဵတ်းဝႆႉ (ပၼႃႇသႃႇၵျၢမ်းသိပ်း သွင်ၽိုၼ်၊ဢၼ်ပႃးမီးဝႆႉဢသိူၵ်ႈ၊ ဢပိုၼ်း၊ ဢပုမ်ႇ၊ ဝုတ်ႉထုတၵႃႇတၼ်ႇတႃႇရီႇထႃႇၼူၼ်ႇတရီႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႄႈသင်၊ မၼိသျတ်ႉတြႃႉ၊ ဢိတ်ႉထိသျတ်ႉတြႃႉ ပူရိၵ်သသျတ်ႉတြႃႉ၊ ပႃးၼႃႇသွတ်ႇတြႃႉရုၵ်ႉၶမေႇတ၊ ဢေႃသထႃၵျၢမ်းယႃထၢတ်ႈပိင်းတေႃး သျတ်ႉတြႃႉ တင်းလၢႆၼၼ်ႉလႄႈသင်) မဝ်ႇၵိုတ်းမဝ်ႈၶၢင်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ တဝ်လႅဝ်ၸႅဝ်ႈၽၢႆတင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။
ၶေႃႈသင်ႇ
ၼင်ႇဢၼ်ႁူဝ်ၶေႃႈပႃးမီးဝႆႉပႃႈၼိူဝ်ၼႆႉ ပိူဝ်ႈမၼ်းၶဝ်ႈပဵၼ်ၾိင်ႈငႄႈတၢင်းမေႃတႆးႁဝ်း ၸဵမ်ၵွၼ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈၽူႈႁူႉႁၼ်ၶဝ် ၶႅင်းတေႃႈၸၵ်းၽေမေးဝႆႉႁႂ်ႈပဵၼ်ပပ်ႉ (တၢင်းမေႃၼႃႈၵၢၼ်လေႃးၵျိ) ဢၼ်႞ တႃႇၸိူဝ်ႉ ၶိူဝ်းႁဝ်းတင်းလၢႆသေၵမ်းလူၺ်ႈ။
ၸဝ်ႈသုမၼၼင်ႈၵျွင်း
ၸဝ်ႈၸၢင်းသုမၼ ဢွၵ်ႇသေဝတ်ႉၵျွင်းဝဵင်းလဝ်း ၽၢတ်ႇၵႂႃႇလႆႈ 5 ၶူပ်ႇလိူဝ်ယဵပ်ႇၶဝ်ႈ 6 ၶူပ်ႇ ၸႂ်လႆႈၵွပ်ႈၶႂ်ႈ ၽႅဝ်ထိုင်မႃးၸူး ယၢမ်းၼၼ်မႅၼ်ႈၽွင်းလိူၼ်သၢမ်။ ဢၼ်ပဵၼ်ဢုပိတ်ႉတေႇသြႃႇတူၼ်ငဝ်ႈၸဝ်ႈၶူးလူင်ၸဝ်ႈ ၸၢင်းသုမၼဝတ်ႉၵျွင်းဝဵင်းလဝ်းၼႆႉ သမ်ႉပွႆးၸုတီႇလွၼ်ႇၵႂႃႇသေလႄႈ ၵႃႈၸိူဝ်းသင်ၶႃႇ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈတၵႃႇ ဢုပႃႇတင်းၼမ်တင်းလၢႆ ၸင်ႇၽွမ်ႇသဵင်လႆႈၸႂ်ၵၼ်ယုၵ်ႉယေႃထေႃၶိုၼ်ႈ ဢဝ်ၸဝ်ႈၸၢင်းသုမၼ ပုတ်ႈႁၢင်ႈ ၼင်ႇၵျွင်းဝဵင်းလဝ်းယဝ်ႉ။
တင်ႈဢဝ် ယၢမ်းၽွင်းၸဝ်ႈသုမၼပုတ်ႈႁၢင်ႈတၢင်တူဝ် ၶူးဝႃးၾႃႉၸဝ်ႈ ၽွင်းငမ်းၼႆႉ ဝႆႉႁႂ်ႈလုၵ်ႈသိတ်ႇတပေး မီးၼ်ၵိုၼ်းၶွၼ်ႈလိူဝ်ၵဝ်ႇတေႉတေႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈသင်ၼႆၸိုင် ၼႂ်းၸူဝ်ႈၸဝ်ႈမုၼ်တူၼ်ၶူးလူင်သုမၼၼႆႉ ပိူဝ်ႈ ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈႁူႉယႂ်ႇႁၼ်ၵႂၢင်ႈ တၢင်းမေႃၸုမ်ႇၵူႈၼၼ်ႉ တီႈၼိူဝ်တပေးလုမ်းလၢင်းတင်းလၢႆ မၼ်းၸဝ်ႈ သွၼ်ပၼ်ၸဵမ်ဢၼ်တၢင်းမေႃ လေႃးၵီႇ လေႃးၵုတ်ႉတြႃႇ ဢထႃႇရသသုပ်းပႅတ်ႇပိူင် ၵူၺ်းမဝ်ႇၵႃး ပႃႊၸဵမ် ၶိူင်ႈဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၵၢင်ထုၵ်ႇႁူႉ ထုၵ်ႇႁၼ်သႅၼ်ပိူင်တင်းလၢႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၾၢႆႇ႞ သွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈသိတ်ႇလုၵ်ႈၼွင်ႉၼင်းလၢႆႁဵၼ်းဢဝ်ၼင်ႇၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ။ ၾၢႆႇပႃႈတၵႃႇဢုပႃႇၶႃႈၶုၼ် ၸဝ်ႈမုၼ်ၵူၼ်းႁိူၼ်းလဵၵ်ႉယႂ်ႇ ယိင်းၸၢႆးၼၢႆးၶိင်းၶဝ်တင်းလၢႆၵေႃႈ ဢဝ်သူပ်းလၢတ်ႈပွၼ်ႈသွၼ်လႂ်လႄႈသင်၊ တႅမ်ႈမူႇလိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆး လဝ်ႈဝွၼ်းသွၼ်ႁႂ်ႈလႄႈသင် သမ်ႉပွႆးၶိုင်ပွင်ယူႇတၢင်း႞လႄႈ ထၢၼ်ႈႁႂ်ႈဢူဢၢႆၶၢဝ်ႇ ငၢဝ်းၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးသုမၼ ဝတ်ႉၵျွင်းလူင်ဝဵင်းလဝ်းလိုဝ်းႁူင်ၸွတ်ႇတူဝ်ႈ ပႅတ်ၼႃႈၾႃႉမိူင်းတႆးၵူၺ်းမဝ်ႇၵႃး ပႃးၸဵမ်မိူင်းမႅင်း တလႅင်း ယူၼ်းထႆး ၵူႈငွၼ်ႈငွၼ်ႈ သၢမ်တွၼ်ႈၸူမ်းဢၢမ်းလူင်လၢင်ဝႆႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈယၢမ်းၼၼ်ႉၸမ်ႉ မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၽတုင်းပဵၼ်ၶုၼ်ၵိၼ်မိူင်းဢင်းဝ ပွႆႇၸိတ်ႉၵၢႆးမႃးဝႆႉမိူင်းၼၢႆး သေလႄႈ ဢဝ်ၽႃႇသႃႇသုထမ်ႇမႃႇမႅင်းၵျေႃႇၸိူင်းၼႆႉ ၶိုၼ်ႈမႃးပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၸႅၵ်ႇၽေၽေႈပၼ်တၼ်းၼႂ်းမိူင်း တႆးၵူႈၵွၼ်ယဝ်ႉ၊ မိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႈမိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉၸမ်ႉ ၼပ်ႉထိုဝ်ပိုင်ႈဢိင်ၾိင်ငႄႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမႁႃႇယႃႇၼ ၵိူင်းယူၼ်းၵူႈတီႈယဝ်ႉ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ မုၼ်ၸဝ်ႈတႆးႁဝ်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉၽွမ်ႇၵၼ်ၶီႇမႃႉ ပႃးလႅဝ်ႈတိုဝ်းမူၵ်ႇႁူဝ် ဢူတ်ႇငၢမ်ႈႁၢင်ပႃၸိူင်ႉၼင်ႇရသေႉၶဝ် ၼႆယဝ်ႉ။
ယွၼ်ႉၼႆႉပိူင်ပဵၼ်ၵူၼ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ တႃႉၶႂ်ႈႁဵတ်းၽီၽႃႇၸၢၼ်ႈတီႈၵၼ်ၼၼ်ႉ၊ လိၼ်ႉမဝ်ႇတုမ်ႇၸၢင်ႈၵႂၵ်း၊ ၶႃဢမ်ႇႁၵ်းၸၢင်ႈလႅၼ်ႈ၊ ဝႃႈႁိုဝ်ၵေႃႈပဵၼ်လႆႈယူႇယဝ်ႉ။
ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ သမ်ႉယိပ်းတိုဝ်းၵႂၢမ်းပူင် (ဢမိင်ႉ) ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း မႃးၸွပ်ႇထတ်းတွင်ႈထၢမ်ၶိူင်ႈၵျၢင်ႉတၢင်း ၵမ်မုၼ်ၸဝ်ႈၵိူင်းယူၼ်းၶဝ် ပေႃးမဝ်ႇတွပ်ႇၵေႈလႆႈၵႂၢမ်းၶဝ် ဢဝ်တၢၵ်ႈႁဵတ်းၵူၼ်းႁိူၼ်းသေလႂ်၊ ပေႃးဢမ်ႇၶႂ်ႈ ထၢၵ်ႈၵေႃႈၸႂ်ႉၶၢႆႉပၢႆႈၼီသေလႂ် တင်းၵႃႈသွင်ႁွင်ႈၼႆႉပေႃးယင်းဢမ်ႇၽွမ်ႉလႄႈတွပ်ႇထဵင်ယူႇၸမ်ႉ ၶူမ်ႇႁဵင် တဵင်တဵၵ်း ဢဝ်ဢႃႇၼႃႇဝႃႈၽႃႈႁႂ်ႈ၊ လေႃးၵထမ်ႇၼႆႉ မဝ်ႇလိူၵ်ႈၼႃႈတီႈၽီၵူၼ်း ပေႃးဢၼ်မၵ်းဝႆႉဝၼ်းၶိၼ်း မၼ်းထိုင်ၸမ်ႉ တၵ်းလႆႈတူဝ်ထူပ်းႁူပ်ႉၵၼ်မဝ်ႇႁၢင်ႉယဝ်ႉ။
ထႃႇၼၼ်ႉ မႁႃႇတၢမ်ႇၶႃႈၸႂ်ႉၸဝ်ႈၶုၼ်ၵူၼ်းၸွမ်ႇထတ်းၸဝ်ႈမုၼ်ၸိူဝ်း႞ ႁွတ်ႈၽႅဝ်မိူဝ်းၵျွင်းလူင်ဝဵင်းလဝ်း တမ်ႈၸဝ်ႈသုမၼႁဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၵႃႈၸိူဝ်းငုၼ်းၵႂၢမ်းသႅတ်ၸွင်ႈ လွင်ႈၵႂၢမ်းသႅၼ်ပိူင်ဢၼ်မႁႃႇတၢမ်ႇၶဝ် ထၢမ်လေႃးၵီႇလေးၵုတ်ႉတြႃႇ ၽႃႇသႃႇဝိၼေး ဝိၵၢၼ်ႇမဝ်ႇၵိုတ်းသေဢၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈၵမ်ထဝ်ႇဢဝ် လႆႈၵႄႈလႆႈတွပ်ႇလႆႈသဵင်ႈသဵင်ႈ မဝ်ႇၵိုတ်းမဝ်ႇၶၢင်ႉ သၵ်းၼိတ်းသၵ်းၼွႆႇ ၶုၼ်ၵူၼ်းလိုပ်ႈမုၼ်ၸဝ်ႈတင်းသဵင်ႈ ၼၼ်ႉ၊ ၵိုင်ႇၵႃႈသေၶေႃႈသေဢၼ်ၵေႃႈ မဝ်ႇမီးၵႄႈလႆႈတွပ်ႇလႆႈ ဝႆႉႁႂ်ႈႁၢင်ႈၶဝ်ၽိုတ်ႇၼႃႇငိၼ်းဢၢႆယႂ်ႇၼမ် လူင်လၢင် တႃႇတီႈၸဝ်ႈသုမၼႁဝ်းတေႉယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမီးၼင်ႇၼႆလႄႈ ဝၢႆးသေႁၢင်ႈၶဝ်လူင်းၵျွင်းမိူဝ်းႁွတ်ႈၽႅဝ်ဝဵင်းမိူင်းၼၢႆးယဝ်ႉ၊ ၸင်ႇဢဝ်ၵႂၢမ်းမိူဝ်းၶႃႉ ၶၢႆတီႈၶုၼ်ပူဝ်ႇၸိတ်ႉၵၢႆး၊ သမ်ႉဢဝ်မိူဝ်းတၢင်ႇထိုင် ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းဢင်းဝ မွၵ်ႇဝႃႈ "ၸဝ်ႈသမၼတူၼ်ၶူးၵိူင်း ယူၼ်းဝတ်ႉၵျွင်းဝဵင်းလဝ်းၼႆႉ ၵတ်ႉၶွင်ႇသႅင်ပိူင်ပူၼ်ႉတီႈ တပေးတၵႃႇၽူႈၵူၼ်းယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၵေႃႈမီးၼမ်တေႉတေႉ၊ ၵႃႈၸိုဝ်ႈၵူၼ်းမၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သွၼ်ပၼ်လွင်ႈၶႅၼ်ႉလွင်ႈၶူး တွၵ်ႇၸၢၵ်ႈသမ်းဢၢင်း ၵူဝ်ႇၸုၼ်းၼုၵ်ႈၸုၼ်းတိၵ်းတိၵ်းသေယဝ်ႉ ဝၼ်း႞မႃး တၵ်းပွႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉဝၢၼ်ႈမိူင်းမဝ်ႇႁၢင်ႉ လႆႈႁူႉၼင်ႇၼႆ၊ ၼင်ႇၵႃႈမႁႃႇတၢမ်ႇ ၵူၼ်းတိုဝ်းဢမိင်ႉၸဝ်ႈႁေႃၶမ်း မိူဝ်းတွင်ႈမိူဝ်ႈထၢမ် ၶိူင်ႈၵျၢင်ႉတၢင်းၵမ်သင်ႇၶႃႇရႁၢၼ်း လွင်ႈၵၢၼ်ဝိၼေး ဝိၵၢၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မဝ်ႇတွပ်ႇမဝ်ႇၵေႈလႆႈဢီႈသင်ၵူၺ်းမဝ်ႇၵႃး ယင်းပေၼ်တေႃးသမေႃးႁ၊ ထႃႉလိုပ်ႈႁေႃးလူင်းၵျွင်း မဝ်ႇၼပ်ႉမဝ်ႇယမ် ဢမိင်ႉၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းလူင်သေဢိတ်း ၼႆယဝ်ႉ၊ ၸင်ႇၼၼ်ႉၸဝ်ႈ ႁေႃၶမ်းၾႃႉမင်းတုင်းၸင်ႇဝႃႈ ပေႃးမီးၼင်ႇၼႆတေႉ ၼင်ႇႁိုဝ်းပေႃႊတေလီၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ တူၺ်းသေၶိုင် ပွင်တႃႉ ပူင်ၵႂၢမ်းမႃးၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ပေႃးဢၼ်ၶုၼ်ပူဝ်ႇၸိတ်ႉၵၢႆး ၶိုၼ်းၽႅဝ်မိူင်းၼၢႆးယဝ်ႉ ၶဝ်ၸင်ႇတိူင်ႇပၢင်ႇႁၢင်ႈၶိုင် ပုၼ်ႈတၵ်းႁိပ်ႇၼဵၵ်းတဵၵ်း ပေႉပိုတ်ႇလႆႈ တီႈၸဝ်ႈသုမၼၼၼ်ႉၵူႈၸိူဝ်ႉၵူႈပိူင်ယဝ်ႉ၊ ပိူဝ်ႈၼၼ်ႉၵႂၢမ်းၸင်ႇသွတ်ႉသႅတ်ႉလၼ်ထိုင်ႁူၶဝ် ၵူၼ်းမီးသတ်ႉၸႃႇတပေးတၵႃႇ ၵူၼ်းႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ ၽႃႇသႃႇ၊ သႃႇသၼႃႇတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇမိူဝ်း ၾၢင်ႉသတိမွၵ်ႇဝႃႈ "ၸဝ်ႈႁဝ်းတီႈၶႃႈ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈၵူၼ်းယႃႉသတ်ႈၸႃႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ပေႃးပိူၼ်ႈလီ ၸႂ်လူႉပေႃးပိူၼ်ႈလူႉၸႂ်လီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈလၢႆမိူင်းပွင်းႁူမ်းၸွမ်းၵၼ် တင်းမႁႃႇတၢမ်ႇၸိတ်ႉၵၢႆးၶဝ် ဢဝ်ၵႂၢမ်းမိူဝ်းထိုင်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းသေယၢမ်းလဵဝ် တၵ်းပွႆးၶိုင်ပွင်လွင်ႈၸႃႉမဝ်ႇလီတီႈၸဝ်ႈႁဝ်း၊ ၽေးတၵ်းထိုင် တူဝ်ဢမ်ႇႁၢင်ႉယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ ၸူဝ်ႈၶဝ်ပႆႇတၼ်းႁူႉတူဝ်ၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီငိူင်ႉဝေႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ၶိုင်ဝႆးဝႆးသေ ၵမ်းၶႃႈတႃႉ" လၢတ်ႈလဝ်ႈ ၸဝ်ႈသုမၼၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇသၢမ်ၶမ်ႈ ယၢမ်းၽွင်းလိုၵ်းယဵၼ်တဵင်ႈၶိုၼ်းၸၢႆႉ ၵႆႇၶၼ်ၸုပ်ႈ႞ ႁၢင်ၾူၼ်ယိုတ်းလၢႆးသၢႆၼၢႆး လူင်းၵုမ်ႈ ၸွမ်းၶုမ်ႇၸွမ်းယၢၼ်းႁိမ်းႁွမ်းလၢပ်ႈယၢၼ် ဝၢၼ်ႈၵဵင်းဝဵင်းလဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တီႈၼႂ်းၵျွင်းဝဵင်းလဝ်း ၼႆႉတင်းၵႃႈၵပ်ႈပီႇ (ၸဝ်ႈထႅၼ်ၸဝ်ႈတု) ၸဝ်ႈသၢင်ႇၸဝ်ႈၸၢင်းၶဝ်ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးတမ်ႈ ၶုမ်လၢင်းဝၢင်းတၵ်း ၸဝ်ႈသုမၼသေ ယုၵ်ႉဢဝ်ၽိူၼ်မွၵ်ႇယွၼ်းသီလၼ်ႇလမ်ႁူဝ် ၵူဝ်မုၼ်ၵၼ်ႇတတေႃးၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်သဵင်ႈ ယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈၸင်ႇမွၵ်ႇဝႃႈ "သူလႂ်တင်းသဵင်ႈ႟ ပိူင်ပဵၼ်ႁဝ်းသြႃႇတပေး ၸႃႉဢမ်ႇမီးလီဢမ်ႇသဵင်ႈလႄႈ တၵ်းလႆႈၽၢတ်ႇယၢၼ်ၵၼ်ၼႆႉယွၼ်ႉလူၺ်ႈ ၼွၼ်ၼႂ်းၼိူဝ်ႉ၊ ၽိူဝ်ႉၼႂ်းႁိူၼ်း၊ မၢၵ်ႇၵူၺ်ႈယႃႉတူၼ်ႈၵူၺ်ႈ၊ ၸိူဝ်ႉ တႆးၶိုၼ်းယႃႉတႆး၊ ၵူၼ်းၽူႈမဝ်ႇၶႂ်ႈႁၼ်ၼႃႈၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁဝ်းၶိုၼ်ႈသင်ႉၶိုင်ႈသုင်ႇၼၼ်ႉ မိူဝ်းႁွမ်းၸွမ်း ၵၼ်တင်းမႁႃႇတၢမ်ႇၶဝ် ႁႃသူၼ်ႈႁႃႁွႆး ပွင်တၢင်းၽိတ်းႁဝ်းယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ သင်ဝႃႈမုၵ်ႉယႂ်ႇၵူၼ်းၼမ်ဢွၵ်ႇ ပၢႆႈၸမ်ႉ ၶႅၼ်းတေထုၵ်ႇမႅၼ်ႈတင်းဢၼ်ပိူၼ်ႈၼေးယဝ်ႉ၊ ယွၼ်ႉၼႆ ၵူၼ်းပႃးၶူဝ်းႁဵတ်းဝူတ်ႈႁဵတ်းဝၢတ်ႈၸွမ်း တၢင်းသေသွင်ၵေႃႉ ၽႂ်ၶႂ်ႈၸွမ်းၵေႃႈ ၸွမ်းတႃႉ" ပူင်ၵႂၢမ်းၼင်ႇၼႆ ၸူဝ်းဢဝ်ၸဝ်ႈထႅၼ်သွင်ၵေႃႉ ပႃးတူင်လူင်း ၵျွင်းလပ်းဝၢႆးႁၢႆတူဝ်ၵႂႃႇလႄႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်ၸဝ်ႈသုမၼဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တၢႆႁိုဝ်လိပ်းႁိုဝ်ၽႂ်မဝ်ႇလႆႈႁူႉၸွမ်းယဝ်ႉ၊ ၸင်ႇၼၼ်ႉမႅၼ်ႈမိူဝ်ႈၵေႃးၸႃႇ 1175 ၼီႊ၊ ပီႊတႆးပိုၵ်းသၢၼ်၊ လိူၼ်သိပ်းသွင်မႂ်ႇသၢမ်ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းတႆးမိူင်းမူတ်ႉ ဝၼ်းထမ်းၸၼေႇယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်းၶူပ်ႇ႞ပႆႇတဵမ်ဢႃႇယုလႆႈ 26၊ ဝႃႇၸဝ်ႈလႆႈႁူၵ်းဝႃႇယဝ်ႉ။
...............................................
ၸဝ်ႈသုမၼပဵၼ်သြႃႇတေႃႇၵၢင်းသိူဝ်
ဝဵင်းၵၢင်းသိူဝ်ၼႆႉ မီးၾၢႆႇၼိူဝ်မိူင်းလိူၼ်း၊ ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းတူၵ်းလွႆမူး၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇၼမ်ႉၵုၼ်ႇ၊ ပေႃႊၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶူင်း တႃႈသၢႆးလႅင်ယဝ်ႉၶိုၼ်ႈမိူဝ်းမူတ်ႉလူင်၊ လုၵ်ႉမူတ်ႉလူင်တႆႇၸွမ်းတူၼ်းလွႆၶိုၼ်ႈမိူဝ်းတၢင်းဢွၵ်ႇတိၵ်းတိၵ်း၊ ၶၢဝ်းတၢင်းဝၼ်း႞ ၽႅဝ်ဝဵင်းၵၢင်းသိူဝ်ယဝ်ႉ။ သိုဝ်ႈဝဵင်းလုၵ်ႈၼႆႉၸမ်ႉတမ်းၼိူဝ်တူၼ်းလွႆ ၾၢႆႇႁွင်ႇမီးႁူၺ်ႈၽၢႆႇ ၸၢၼ်ႈမီးႁူၺ်ႈ၊ ၼႂ်းႁူၺ်ႈၼႆႉပဵင်းယၢၼ်းမီးတူင်ႈၼႃးဢွၼ်ႇၶပ်ႉၶိုၼ်ႈၸွမ်းႁူၺ်ႈႁွင်ႈ၊ ၼမ်ႉဢၼ်ၶႅပ်ႇလႅၼ် ၼႃးၾၢႆႇၸၢၼ်းသေ ပဵၼ်တူၼ်းၵုင်း႞သွင်ႈလုၵ်ႈငႃၵၼ်ဝႆႉ၊ ၶႂၢင်ႇပဵင်းမဝ်ႇပေႃးၵႂၢင်ႈယႂ်ႇလူင်လၢင်၊ တႃႈၼမ်ႉ လူင်းတဵၵ်းၵိၼ်ၼႂ်းႁူၺ်ႈယဝ်ႉ။ ယၢမ်းၽွင်းပီမိူင်းၵေႃးၸႃႇ 1175 ၼီႊၼႆႉ မႅၼ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၸုမ်ႈ (ၸဝ်ႈ ၸုမ်ႈၵိၼ်မိူင်းပိူင်ႇၶႃႈႁဵတ်းၶုၼ်ယဝ်ႉ။
ယၢမ်းၽွင်းလိူၼ်ၸဵင်မႂ်ႇၸဵတ်းၶမ်ႈၽဝ်ႇၼၼ်ႉၼႂ်းဝဵင်းၵၢင်းသိူဝ်ၼႆႉ မႅၼ်ႈၶၢဝ်းၶဝ်ႈႁႆႈ ၶဝ်ႈၼႃးၵုၺ်ငႃး ၼႃႈၵၢၼ်ယဝ်ႉတူဝ်ႈၽႅဝ်ႁိူၼ်းတင်းသဵင်ႈလႄႈ ၵူၼ်းတင်းလၢႆဢွၼ်ၵၼ်မူၼ်ႈသိူဝ်းသိူဝ်းၸႂ်ၽႂ်မၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းဝူဝ်းၵႂၢႆးၶႂ်ႈႁႃၶဝ်ႈဝၢၼ်ႈယၢမ်းၵၢင်ဝၼ်းလိူင်ဢိူဝ်ႁိူဝ်းၸုမ်းၸိူဝ်းမႄႈၶၢဝ်ႉသၢဝ်ဢွၼ်ႇၶဝ်ၵမ်ႈၽွင်ႈၶိုင်ႁႃ လူင်းႁွင်တဵၵ်းၼမ်ႉ ၸင်ႇၼၼ်ႉယင်းမီးမုၼ်ၸဝ်ႈပႃႊ႞ တူဝ်ၶိင်းၽၼ်ႈၶိူင်ႇသုင်ၸၢမ်ၸၢမ်း၊ ၽိဝ်ၼိူဝ်ႉၽိဝ် ၼင်မဝ်ႇၶၢဝ်မဝ်ႇလမ် ၼႃႈၵႂၢင်ႈတႃၵႂၢင်ႈ ပွင်ႈတိၼ်ပွင်ႈမိုဝ်းသွႆႇသဵမ်ႈတိုတ်ႉၽဵင်ႇၵၼ်လီဝႆႉ၊ လုပ်ႇၵပ်းလုပ်ႇ တေႃႇမဝ်ႇပေႃႇမဝ်ႇပူမ်၊ တၢင်းၵႂႃႇတၢင်းပႆ မဝ်ႇဝႆးမဝ်ႇထိူင်း ၼႃႈတႃႇၼႃႈႁၢင်ႈ မဝ်ႇၸၢင်ႈမီးတင်းၵူဝ်၊ ဢိင်ႇ သရေႇတူဝ်ၶိင်းတဵင်ႈၼိမ်ဝႆႉ ပႃးတင်းလုၵ်ႈသိတ်ႇတပေးဢွၼ်ႇ ၸင်ႇႁႃပဵၼ်မၢဝ်ႇသွင်ၵေႃႉ ပႃးထူင်မီးႁၢပ်ႇ ၶူဝ်းသေမႃးဝၢင်းလိုဝ်ႈယူႇတီႈၸလွပ်ႈႁိမ်းၵွင်းမူးၵၢင်ဝဵင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ထႃႇၼၼ်ႉၵူၼ်းၵႂႃႇၼမ်ႉႁႃဝူဝ်းႁႃၵႂၢႆးၶဝ်လဵပ်ႈမႃးၽၢႆႇၼႃႈၸလွပ်ႈ မုင်ႈႁၼ်ပဵၼ်ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးၼႂ်းတႃဝႆႉ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈၸင်ႇမိူဝ်းတၢင်ႇလဝ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉၸုမ်ႈ၊ မွၵ်ႇဝႃႈၶဝ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ဝတ်ႉၵျွင်းဝဵင်းလဝ်း၊ မိူင်းၼၢႆး (ၸဝ်ႈသုမၼ) ၵႃႈၼႂ်းတူင်ႈတႃႈမိူင်းတႆး။ ယၢမ်းလဵဝ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၾႃႉတုင်း မိူင်းဢင်းဝပွႆႇၵူၼ်းမႃးယႃႉသႃႇ- သၼႃႇ ဢမ်မႁႃႇတၢမ်ႇ ၸွပ်ႇလတ်းထတ်းၶႃႈ၊ မုၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်ထၢၵ်ႈၵေႃႈထၢၵ်ႈ၊ ဢၼ်ပၢႆႈၵေႃႈပၢႆႈ၊ ဢၼ်တၢႆ ၵေႃႈတၢႆ လၢတ်ႈၼေၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။ ထႃႇၼၼ်ႉၸဝ်ႈၾႃႉၸုမ်ႈၵေႃႈယိၼ်းပဵၼ်ၶေႃးၶူမ်တူမ်ၸႂ်ဢွႆႁွႆႈ ၵွပ်ႈလွင်ႈ တၢင်းပိူင်ပဵၼ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ တၼ်းၼႂ်းတူင်ႈတႃႇမိူင်းတႆးႁဵတ်းလူင်ႁဵတ်းလၢင်တေႉတေႉလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တၵ်းလႆႈႁူႉထႅင်ႈၶွပ်ႇလႅၼ်သဵၼ်ႈၵႂၢမ်းလႅတ်းလႅင်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇၸႂ်ႉၵူၼ်းဢဝ်မွၵ်ႇယႃႈၶဝ်ႈတႅၵ်ႇ ၵႂႃႇပၢင်းဢဝ် မိူဝ်းၸူးႁေႃ ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်တေႃႇပေႃးလိုၵ်းလႄႈ ၶိုၼ်းၼၼ်ႉၶဝ်သြႃႇတပေၼွၼ်းႁဵတ်းၶႅၵ်ႇၸဝ်ႈၾႃႉၸုမ်ႈ သေယဝ်ႉ။
သႅင်လီၸမ်ႉ ဢဝ်ၵူမ်ႇငႂ်ႈမုၼ်ႈလိၼ်ပွတ်ႈသီၵႃႈႁိုဝ်ၵႃႈ မဝ်ႇၶုၼ်ႇမဝ်ႇသဝ်ႈ ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး၊ ယင်းပွႆး
ပိုတ်ႇႁိူဝ်ႈၸိုၼ်ႈသႂ်မႃးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။
ၶုၼ်သၢင်ႇသီႈၸမ်ႉ တၼ်းၼႂ်းထိူၼ်ႇၾႃႉသၢမ်ႁဵင်ၼၼ်ႉ၊ ၵႂႃႇထိူၼ်ႇႁူၺ်ႈလွႆလႂ်ဢမ်ႇဝႃႈ ၼိူဝ်တၢင်းၵိၼ်
ဢႁႃႇရၼႆႉမီးဝႆႉယူႇၵူႈတီႈယဝ်ႉ။
ၵေႃႉၸၢႆးမြၢတ်ႈ ဢႃႇၸႃႇၼီႇၽူႈဢၼ်တၢင်းမေႃသႅၼ်ပိူင်ၵုမ်ႇလူမ်ႈ တဵဝ်ထူၼ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ တူၵ်းၽႅဝ်
လၢပ်ႈယၢၼ်ႈႁဵင်းလႂ်ၵေႃႈ တိုၼ်းလႆႈပဵၼ်ႁူဝ်ၵၼ်းပိူၼ်ႈၼပ်ႉထိုဝ်ယမ်ၵူဝ်ယဝ်ႉ။
ၵၢင်ၼႂ်မိူင်းလႅင်းမႃႊယဝ်ႉၸဝ်ႈၾႃႉၸုမ်ႈလူင်ဝဵင်းၵၢင်းသိူဝ် ၸင်ႇသမ်ႉၵၢပ်ႈသွမ်းလူႇတၢၼ်းသေယဝ်ႉ၊ သမ်ႉ ပွႆးသိုပ်ႇဢုပ်ႇၵုမ်တွင်ႈထၢမ်ၸွပ်ႇထတ်းၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းမေႃ တမ်ႈၸဝ်ႈသမၼႁဝ်းထႅင်ႈလႄႈ မိူၼ်ပိူင်ၵူၼ်း လူင်းယင်ႇၼမ်ႉသမ်ႇမုတ်ႈတြႃႇၼိုင်ႈၵႂႃႇၼိုင်ႈယင်ႇၼိုင်ႈလိုၵ်ႉတိၵ်းတိၵ်း မဝ်ႇႁၼ်မဝ်ႇႁူႉတီႈတိူၵ်ႈမၼ်းလႃး လႃး၊ၸိူဝ်ႉၼင်ႇၼၼ် ၵႃႈဢၼ်ၸွပ်ႇလၢမ်းထၢမ်မႅၼ်ႈတင်းလၢႆၼၼ်ႉ ၵႅၼ်ႇလၵ်းလႆႈႁူတပ်းမွၼ်းလွၼ်ႉၵႅၼ် ၾိင်ႈပိူင် လွင်ႈႁူႉတၢင်းမေႃၵူၺ်းၵူၺ်းလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ယိၼ်းပဵၼ်ပီႇတိၸိုမ်းၸိူမ်ႈၼႆႈ ၸူမ်းၸႂ်ဢိူဝ်ႉလႃႉ ယႂ်ႇၼမ်လူင်လၢင်သေယဝ်ႉ ၸင်ႇတၵ်းၸင်ႈဢဝ်ၼမ်ႉၼၵ်းၽွႆႈငိုၼ်းသၢမ်ၸွႆႉၶမ်းလႅင်ၸဵတ်းၵၢပ်ႈႁဵတ်းပၼ် မွၵ်ႇယႃႈၶဝ်ႈတီၵ်ႇ သႂ်ႇလၢင်ႇတၢင်ႇၽိူၼ်ယွၼ်းပၢင်းၼင်ႈဝတ်ႉၵျွင်းဝဵင်းၵၢင်းသိူဝ်သေယဝ်ႉ။
ပေႃႊထိုင်ႁိုင်မႃးတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇယဝ်ႉ ၵႃႈၸိူဝ်းၵူၼ်းႁိူၼ်းၵူၼ်းၵျွင်း ၽူႈမီးပၺႃႇဢိၵ်ႇဢမ်ႇမီးပၺႃႇတင်းလၢႆ လၢပ်ႈယၢၼ်ႈဢိူင်ႇဝဵင်းၵၢင်းသိူဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၽႂ်ၵေႃႈႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးၸူး ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈၶႂ်ႈႁူႉလႄႈထၢမ် ၵမ်ႈၽွင်ႈ သမ်ႉၶႂ်ႈၸၢမ်းလႄႈထၢမ် ႁဵတ်းၼင်ႇၼႆမဝ်ႇႁိူတ်ႇမဝ်ႇဝၢႆးယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၽႅဝ်မႃးၶႄႉၶဵင်ႇတင်း လၢႆၼၼ်ႉ ဢဝ်ၶူးပေႃႈၼင်ႇ
- ၶုၼ်သၢင်ႇသီႈလႄႈၶဵတ်ႇၼၼ်ႉလႂ်။
- ၼူၸၢင်ႉၶႃႇလႄႈၸၢင်ႉတိုၵ်းလူင်ၼၼ်ႉလႂ်။
- မႅင်းႁိင်ႇႁွႆႈလႄႈၶုၼ်လိူၼ်ၼၼ်ႉလႂ်။
- ႁူၺ်ႇမၢၵ်ႇၶေႃလႄႈလွႆသမ်မိူင်းၼၼ်ႉလႂ်။
တင်ႈဢဝ်ယၢမ်းၼၼ်ႉမႃႊၼႃႈၵၢၼ်ႇတႃၵျွင်းၸဝ်ႈႁဝ်းၶိုၼ်းမိူၼ်ပၵ်းၵဝ်ႇပိူင်ၵဝ်ႇ မိူဝ်ႈဢၼ်ၼင်ႈၵျွင်းဝဵင်း လဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ယင်းပၢႆလိူဝ်ဢွၼ်တွၼ်းၵဝ်ႇ လုၵ်ႈသိတ်ႇတပေးယႂ်ႇၼမ်ၵိုၼ်းၶွၼ်ႈတေႉတေႉယဝ်ႉ။ ၼွၵ်ႈသေၼႆႉပိူဝ်ႈဢၼ်မဝ်ႇမီးၽူႈသေႇၵူၼ်းယႃႉၶႃႉၶၢႆလႄႈ သမ်ႉလႆႈလီလႆႈပဵၼ် ယဵၼ်ၸႂ်ထၢင်ႇႁၢင်ႈသၢင်ႈ ပွင်ၶွင်လီၵၢၼ်ၽႃႇသႃႇ၊ သႃႇသၼႃႇ ပၺႃႇ ပုၼ်ႈပၢင်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇၶိုၼ်ႈသင်ႉၶိုၼ်ႈသုင်မိူဝ်းၼႃႈယူႇယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆလႄႈ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းဢၼ်ၶပ်းမေးတႅမ်ႈပိုၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ လိၵ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇၵူၺ်းၵူၺ်း မီး 169 ၽိုၼ် ပုၼ်ႈတႃႇပၢၵ်ႇ႞ပၢၵ်ႇပၢႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၽွတ်ႈတႅင်ႇတီႈဝဵင်းၵၢင်းသိူဝ် ၼမလိူဝ်တွၼ်းပိူၼ်ႈလႄႈ ၵူၼ်းတင်းလၢႆ ၸင်ႇၽွမ်ႉၵၼ်ႁွင်ႉၸွမ်းတေႇသၼ်ႇတြထႃႇၼတီႈယူႇၼၼ်ႉသေပဵၼ်မႃး (ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်) ႁူင် လိုဝ်းၸွတ်ႇတူဝ်ႈသိပ်းၼႃႈၾႃႉမိူင်းၵူၼ်း မဝ်ႇသုတ်းႁၢႆဝၢႆးဝွတ်ႈလႃးလႃးယဝ်ႉ၊ ၼႂ်းၵႃႈဝႃႈမႃႊ 169 ၽိုၼ်ၼႆႉ ၵေႃႈမူတ်းသဵင်ႈယဝ်ႉမဝ်ႇဝႃႈလႆႈ ပိူဝ်ႈဢၼ်ပႆႇႁၼ်ထူပ်းၺႃးထႅင်ႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈယင်းဝႃႈ ၽိုၼ်ၼမ်မၼ်းတၵ်းမဝ်ႇ ယွမ်းသေသၢမ်ပၢၵ်ႇ-လၢမ်းဝႆႉၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈသုမၼ (ၸဝ်ႈသြႃႇတေႃႇၵၢင်းသိူဝ်) ၼႆႉ မၼ်းၸဝ်ႈယူႇၼင်ႈထင်ႁိုင်ၼႂ်းမိူင်းၵၢင်းသိူဝ် တင်ႈဢဝ်မိူဝ်ႈ ဢႃႇယုလႆႈ 26 ပီ ပၢၼ်ဝႃႇလႆႈ 6 ဝႃႇတေႃႇထိုင်ဢႃႇယုၸဝ်ႈလႆႈ 65 ၼီ။ ဝႃႇၸဝ်ႈ 45 ပီႊ၊ မီးၵႂႃႇ 38 ပီႊယဝ်ႈ။
ပီႊၼႆႉၸမ်ႉပုတ်ႉတသၵရႃႇလႆႈမႃး 2395 ၼီႊ လိူၼ်သီႇမႂ်ႇ 2 ၶမ်ႈ ယၢမ်းၼၼ်ႉမုင်ႈသူႇလူဝၢႆႇ သီႇၾၢႆႇပႅတ်ႇ ၼႃႈမိူင်းတႆးၾႆးၺႃးယိူဝ်ႈႁႅင်ႈ၊ မိူင်းမူဝ်းတွင်ယွင်းလွမ်းထွင်းလိဝ်လိဝ် မွၵ်ႇသဵဝ်ႈၶၢဝ်လႅင် သၢႆဝၼ်းၶႅင်မႆႈ မႆႉၼိမ်ပူင်ႇ ၽိူဝ်တွင်လၢႆး ႁၢတ်ႇသၢႆးပေႃႇ ၼမ်ႉမေႃႇယွမ်း ၸၵ်းၸႃႈၸၵ်းယႆးႁွင်ႉ တွင်ႉလေႃးဢိုတ်ႇ သႅၼ် ၼူၵ်ႉၼူဝ် သႅၼ်တူဝ်မူၼ်ႈ ၸႂ်ၵူၼ်းဢူၼ်ႈဢွႆႁွႆးလေႃးလႄးဝႆႉယဝ်ႉ ပိူဝ်ႈမီးၼင်ႇၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈသြႃႇတေႃႇၵၢင်း သိူဝ်ၼႆႉ ပိူဝ်ႈဢၼ်ၽၢတ်ႇယၢၼ်သၢႆၸိူဝ်ႉႁိူဝ်ႇၶႆးမႃးႁိုင် ၶႂ်ႈသူႇၸႂ်းၸႂ်ထိုင်ၼၼ်ႉၵေႃႈပိူင်႞ ၸင်ႇတၵ်းမွၵ်ႇလၢတ်ႈ ယွၼ်းဢၼုၺၢတ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈတပေးတၵႃႇၶဝ်သေယဝ်ႉ ၸူဝ်းဢဝ်တပေးၵူၼ်းၸွမ်းႁွမ်းၵၼ် လူင်းႁႃတူင်ႈတႃႈမိူင်းတႆး မႃးၸူးမူၺ်ႇတေႃႇၼမ်ႉတဵင်းပွတ်ႇ (ႁွင်ႉ) မူၺ်ႇတေႃႇမိူင်းၵိုင် ႁွတ်ႈသူႇလူႇတၢၼ်း ဝၼ်းလိူၼ်သီႇမူၼ်းသေ လိူၼ်သီႇလွင်ႈၸင်ႇသမ်ႉလေႉၽၢႆႇဝၢႆႇႁႃမႃးတၢင်းဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇၽဝ်ႇဢွၼ်တၢင်းဝဵင်း လဝ်းၵဵင်းတွင်းယဝ်ႉ။
ပိူင်ပဵၼ်ၽူႈၵျၢမ်ႇလေႈၽူႈၶၢမ်ႇၼႆႉ ၵူၼ်းၶၢမ်ႇလိုမ်းၵေႃႈၵူၼ်းၵျၢမ်ႇမဝ်ႇလိုမ်း ပိူင်႞ၵေႃႈၽူႈၶၢမ်ႇၼႆႉတိုၼ်းမဝ်ႇ ပေႉၵူၼ်ၵျၢမ်ႇ တိုၼ်းမီးၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
ပေႃးဢၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇတေႃႇၵၢင်းသိူဝ်ၶဝ်သြႃႇတပေး ႁွတ်ႈၽႅဝ်သူႇဢုၼ်ႇၸႂ်းယဵၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတၵႃႇပီႈၼွင်ႉ ၸမ်ၵႆယင်းပႆႇသုတ်းၶွတ်ႇၸွတ်ႇတူဝ်ႈ၊ ၽူႈၶႂ်ႈလႆႈၼႃႈတႃ ၵူၼ်ႁႃၽေးသႂ်ႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸုမ်း႞ၼၼ်ႉ သမ်ႉပေႃး တၼ်းသွတ်ႇသႅတ်ႉမိူဝ်းလၢတ်ႈၶႃႈၸႂ်ႉၵူၼ်းၶုၼ် ၵူၼ်းလိုပ်ႈၸဝ်ႈမုၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတီႈမိူင်းၼၢႆးထႅင်ႈယဝ်ႉ၊ ပိူဝ်ႈၼႆဢၼ်ပဵၼ်ၸဵပ်းယဵၼ်းသႅၼ်ၼမ် ၵမ်းဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ သမ်ႉပွႆးထႅၵ်ႇငိူၼ်ႈၶိုၼ်းၸႃႉတေႇၽုတ်းၶိုၼ်ႈထႅင်ႈ ၽဝ်ႇ႞ယဝ်ႉ။
သြႃႇတေႃႇၵၢင်းသိူဝ်ထၢၵ်ႈတေႇၼႃႈႁိူၼ်း (ပႆႇလႆႈထတ်းလိၵ်ႈၶႃႈ)
ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ်သေ ၵူၼ်းႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢိၵ်ႇတင်းတၵႃႇပီႈၼွင်ႉ ၸင်ႇသမ်ႉၵွႆႈလပ်ႉၸႂ်ႉယၢႆႉၶၢႆႉၼီထႅင်ႈ ၵမ်း႞ယဝ်ႉ၊ ၽဝ်ႇၼႆႉၵူၼ်းၶႅၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၼင်ႇိုဝ်တၵ်းပွႆးတိလႆႈၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈမိူဝ်းတဵင်တၢင်း ဝႆႉၽၢႆႇၼႃႈ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈလိုပ်ႈၸွမ်းၵႂႃႇပႃႈလင် ထွမ်ႇၶၢဝ်ႇသွပ်ႇႁွႆးလမ်းလွႆးလမ်းလွႆးၵၼ်လူင်ၵႂႃႇယဝ်ႉ၊ ၸဝ်ႈသြႃႇ တေႃႇၵၢင်းသူဝ်ၵေႃႈ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈတၢင်းမေႃၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉလႂ် ယွၼ်ႉလူၺ်ႈၽီပႂ်ႉတူဝ်ၸဝ်ႈမေႈသူႇရသတီႇ ၸွမ်းပူးၸွမ်းပဝ်း ၵႅတ်ႇၶေႁေႉၵင်ႈတႃႇသေႇၼၼ်ႉလႂ် ၽႂ်ၵေႃႈမဝ်ႇၶိုတ်းမဝ်ႇထူပ်းသေပွၵ်ႈ။ ထိုင်ၼင်ႇၶိုၼ်း႞ ၽီၶဝ်ၸင်ႇလူင်းမွၵ်ႇပၼ်ၾၼ်ၸႅင်ႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈယၢမ်းမၼ်းၵေႃႈထိုင်မႃး ထုၵ်ႇလီၶႂၢၵ်ႈမေႇၽေႈၶိူဝ်းၼၼ်ႉလႂ်၊ ပေႃးဢမ်ႇႁဵတ်းၸိူင်ႉၼႆပိူၼ်ႈတၵ်းၸွပ်ႇငၢႆႈၶႆႈထူပ်းမဝ်ႇႁၢင်ႉၼၼ်ႉလႂ် မီးလႄႈ လႆႈႁူႉၸႅင်ႈလႅင်းလီ တေႃႇထိုင် တိုၼ်ႇမႃးယင်းလႆႈႁၼ်ယူႇၼႂ်းတႃ၊ ပေႃးထိုင်ႁူဝ်မိူင်းၸမ်သႂ် ၶၢဝ်းတွင်ၵူၺ်ႈလိူမ်ႈမႃး ယၢမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢွၼ် ၵၼ်သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၽႅဝ်တမ်ႈႁိမ်းၶွပ်ႇပႅၼ်လႅၼ်တႃႇႈသၢႆလိၼ်ၶၢတ်ႇ တီႈဝၢၼ်ႈၸၢမ်ၸွမ် ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်း ဢွၵ်ႇၶွၵ်းဝဵင်းၵဵင်းလိူၼ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသြႃႇတေႃႇသုမၼၵၢင်းသိူဝ် ၸင်ႇႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇၽၽီၶဝ်လၢတ်ႈပၼ်ၼႂ်း ၾၼ််သေ ၶျသိၵ်ႈၶႃႇတီႈၵျွင်းၸၢမ်ၸွမ် ၼုင်ႈၶူဝ်းသွၼ်ၶႅၼ် ပဵၼ်ၵူၼ်းယေးယဝ်ႉ၊ ပီႊၼႆႉၵေႃးၸႃႇလႆႈ 1214 ပီႊတႆးႁၢႆးမဵတ်ႉ၊ ဢႃႇယုၸဝ်ႈလႆႈ 65 ဝႃႇၸဝ်ႈလႆႈ 45 ယဝ်ႉ။
ဝၢႆးသေထၢၵ်ႈယဝ်ႉ ၸင်ႇဢွၼ်ဢဝ်တပေးဢႅဝမ်ႇၸေႈလေႇမိူင်း ႁဵတ်းသြႃႇတွၵ်ႇၸၢၵ်ႈ သမ်းယႃ ဢၢပ်ႇယႃ တေႇသွၼ်ပၢင်လၢႆးၶိုၼ်ႈၶဵင်ႇသူႇရသတီႇ သွၼ်ၵပျႃႇလင်ႇၵႃႇ ႁဵတ်းမေႃတႃႇ (ႁွင်ႉ) မေႃၵႂၢမ်းလူင် ၽွတ်ႈလိၵ်ႈ ထုတ်ႇလိၵ်ႈလေႃးၵီႇလေႃးၵုတ်ႉတြႃႇ၊ သျတ်တြမင်ႇၵထ သိူၵ်ႈပိုၼ်းမဵဝ်းဢၼ်ပၼ်ၸၢင်ႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈတၢင်း မေႃသႅၼ်ပိူင်မုင်ႈပၢင်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း ၸွတ်ႇတူဝ်ႈလၢပ်ႈယၢၼ်ႈတၼ်းၵႆ ၵူႈတီႈၵူႈလႅၼ်ယဝ်ႉ၊ ထႃႇၼႆႉၸမ်ႉ ၸဝ်ႈသုမၼသြႃႇတေႃႇၵၢင်းသိူဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈၵႂင်တႃႁႃမဝ်ႇၸၢင်ႈယဝ်ႉ။
ၼႂ်းပီႊၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸွမ်းလူၺ်ႈၽီၶဝ်ဢဝ်ႁႂ်ႈလႄႈသိုဝ်ႈႁဵင်းပၢင်ၶႅၵ်ႇၶွၼ်ႈပွႆးလူင်တီႈ႞ၼၼ်ႉ မီးလုင်းမေႃတႃႇ ပေႃႇမႂ်ႇႁဝ်းၵေႃႈပွႆႇၸၢမ်းၶဵၼ်းႁူဝ်လၢႆႈၽိူၵ်ႇၵၼ်ႉၵႅင်ၽၵ်းလိူဝ်ႇ ၼုင်ႈသိူဝ်ႈပိၵ်ႈၽိူၵ်ႇၶႅၼ်ယူင်ႉ ၵူၼ်ၽႄးလမ် ႁူင်ႇယူင်ႉ ၶတ်းမိတ်ႈယၢဝ်းၽွၵ်ႇဝၢႆၶျေႃးပႃးထူင်လမ်ပိုၼ်ႉယေး လႅဝ်းယၢဝ်းၽွၵ်ႇဝၢႆၶျေႃး၊ တိုဝ်းၵုပ်းၶေႇႁၵ်း သၢမ်လၼ် မီးဢိင်ႇသရေႇတဵမ်ထူၼ်ႈ ၵိုင်ႇၼင်ႇၵေႃႉၸၢႆးမြၢတ်ႈသေပႆၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းသုမ်ႉၵၢႆႇၼႃးမၢၼ်ႇတၢပ်ႈမႂ်ႇ လူင်ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ပေႃးဢၼ်ၽႅဝ်ႁွတ်ႈၽၢႆႇၼႃႈပရိသၢတ်ႈၵူၼ်းတင်းလၢႆတီႈဢၼ်သိူဝ်ႇဝႆႉတၢၼ်ႈသိူဝ်းလႅင် လွင်ၵွပ်းမၢၵ်ႇၽႄးသွမ်ႇၵႃႈၶၢပ်ႇ မီးၼမ်ႉတဝ်ႈလိၼ်မိူင်းၵိုင်သုမ်ႇၵွၵ်းငိုၼ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇၵွႆႈၼင်ႈၶႂၢႆႇၵုတ်ႇလီငၢမ်း ထူၵ်းမႃးဢႅပ်ႇယႃႈသတ်ႉထႅမ်ႁူဝ်မေႃႈယႃႈဝွၵ်းဢုမ်ႇငိုၼ်းသေ ပၢႆႇႁိၼ်ၸပ်းမိုဝ်ႈၸပ်းၾႆးမေႃႈယႃႈတၵ်ႉၼၢႆပီႈ ၼွင်ႉၵူၼ်းလူင်ၸဝ်ႈပွႆးၶဝ်ယဝ်ႉ ၸင်ႇၼၼ်ႉၼၢင်းယိင်းပီႈၼွင်ႉၸဝ်ႈပွႆးၵေႃႉ႞ ၸင်ႇႁွပ်ႇမႃးၽိူၼ်သၢၼ်မၼေႃး လူင်ႇ႞သႂ်ႇၵူႇၶိူင်ႈတၢင်ႇၶူးမေႃမႃးတမ်းသေတၵ်ႉၼၢႆၶေႃႈၵႂၢမ်းထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ၸင်ႇသမ်ႉထၢမ်ၶိုၼ်းဝႃႈ ၸိုဝ်ႈၼၢင်း ၶဝ်ႁွင်ႉၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼေႃလၼႆ လႄႈၸိုဝ်ႈႁဝ်းၶႃႈႁွင်ႉ-ၼၢင်းသႅင်သူၺ်ႇၶႃႈဢေႃႈ-ၼႆသေ သုတ်ႉၶိုၼ်းဢွၵ်ႇမႃးပႂ်ႉ ၼင်ႈထွမ်ႇမေႃၵႂၢမ်းယူႇယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈလုင်းမေႃတႃႇႁဝ်းၵေႃႈ ပေႃးလုတ်ႇယႃႈလွၵ်း႞ယဝ်ႉ၊ တေႇႁႅၵ်ႈၶိူင်ႈႁၢင်ႈပွႆးမေႃယဝ်ႉ၊ ပေႃးၽၢၵ်ႈပွႆးလၢမ်း ၶိူင်ႈလူႇၶူဝ်းတၢၼ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇသမ်ႉၶပ်းၵၢႆႇဝၢႆႇၼႃႈမႃးၽၢၵ်ႈပႃႈတင်းပီႈၼွင်ႉမေႈသၢင်ႇၶဝ် မဝ်ႇပေႃးၼမ်ပေႃး ၵေႇသေသိုဝ်တၢမ်ၵႂႃႇထႅင်ႈတၢင်ႇၸိူင်ႉတၢင်ႇလွင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၵႂၢမ်းသင်ႇၵႂၢမ်းသွၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉႁူဝ်႞ယဝ်ႉ၊ တွႆး႞ တေႃႇထိုင် ၶိုၼ်းလိုၵ်းၸမ်လႅင်းၸင်ႇတေႇႁုပ်ႈသိမ်းပွႆးမေႃယဝ်ႉ။ ၸင်ႇၼၼ်ႉပီႈၼၢင်းသႅင်သူၺ်ႇ ၸင်ႇသိုပ်ႇ ပၢင်းဝႃႈပေႃးၸဝ်ႈလုင်းမေႃလူင်ႁဝ်းၶႃႈပႆႇမီးလွင်ႈတၢင်းႁိတ်ႈၼႅတ်ႈၵႂႃႇထႅင်ႈတၢင်ႇတီႈသီႇလႅၼ်ၼႆ ၶႅၼ်းတေႃႈ မိူဝ်းမင်ႇၵလႃႇပၼ်ႁိူၼ်းႁဝ်းၶႃႈ ႁဵတ်းၶႅၵ်ႇႁဝ်းၶႃႈသေၵမ်းၼႆလႄႈ ၸဝ်ႈလုင်းမေႃလူင်ႁဝ်းၵေႃႈႁပ်ႉဢဝ်ၶေႃႈ ၵႂၢမ်းသေ မိူဝ်းၸွမ်းၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။
ၸွမ်းလူၺ်ႈတီႈႁဵင်းၼၼ်ႉသေယဝ်ႉ ထိုင်တီႈၸဝ်ႈလုင်းမေႃတႃႇႁဝ်း ဢိၵ်ႇတင်းပီႈၼၢင်းသႅင်သူၺ်ႇပေႃးလႆႈပဵၼ် ၵူပ်ႉပဵၼ်ၵူႈၵၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။
ထႃႇၼတီႈႁဵင်းၼႆႉၸမ်ႉ လႅပ်ႈပဵၼ်တီႈတွၼ်ႈ ၸူဝ်ႈဝူင်ႈၵၢင်မိူင်းသူႈ မိူင်းၼွင် ၵဵင်းလိူၼ် မိူင်းယႆၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၼႂ်းဢိူင်ႇလႂ်တေႉတေႉၵေႃႈမဝ်ႇၸၢင်ႈႁူႉထိုင်ႁႃလႆႈ၊ မိူဝ်းၼႃႈမႃးၸဝ်ႈလႂ်ႁူႉၵေႃႈ ၶိုင်ပွင်မေးၵုမ်းဢဝ် ထႅင်ႈတႃႉ။
ပေႃးဝႃႈသွၼ်ႉမိင်ႈပဵၼ်ႁိူၼ်းယႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈလုင်းမေႃႇတႃႇႁဝ်းၸင်ႇၶႆႈၼေလွင်ႈတၢင်းပိူင်ပဵၼ်မၼ်းၸဝ်ႈၵူႈ လွင်ႈလွင်ႈတီႈပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတင်းလၢႆလႄႈ ၵႃႈတီႈၸဝ်ႈၾႃႉၸုမ်ႈလူင်ဝဵင်းၵၢင်းသိူဝ်ၼႆႉ ပိူဝ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈ တူၼ်ႈတၢင်းၵေးမုၼ်တၢင်ႇမီးဝႆႉယႂ်ႇၼမ်ၼၼ်ႉပိူင်႞၊ ႁူဝ်ပိုင်းယွၼ်းဢွၵ်ႇပႆႁႃဝႆႈၽြႃး သူႇၸႂ်းပီႈၼွင်ႉၵူၺ်း၊ တၵ်းပွၵ်ႈၶိုၼ်း ယူႇ၊ ၵႂၢမ်းလႆႈၶၢမ်ႇဝႆႉၸိူဝ်ႉၼႆၵေေႃႈပိူင်႞၊ ၵႃႈပႆႇၶိုၼ်းမိူဝ်းလၢတ်ႈၵေႈလူတ်းပူတ်းဝႆႉၼႆႉ ပႆႇၸႂ်ႈတၢင်းပွင်ႇၵူၼ်း ႁူႉ။ တၵ်းလႆႈၶိုၼ်းမိူဝ်းလူးၵွၼ်ႇ လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆသေယဝ်ႉ မဝ်ႇပေႃးတၼ်းႁိုင် ၸင်ႇဢွၼ်ဢဝ်ပိႈၼၢင်းသႅင် သူၺ်ႇၶိုၼ်းမိူဝ်းမိူင်းၵၢင်းသိူဝ်ယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၵေႃႈ ပေႃးလႆႈႁူႉငိၼ်းလွင်ႈတၢင်းပိူင်ပဵၼ်ၸဝ်ႈသြႃႇတေႃႇလူင် ဝဵင်းၵၢင်းသိူဝ်ႁဝ်းမိူဝ်းႁႃသူႇၸႂ်း ပီႈၼွင်ႉထၢၼ်ႈထိုင်တီႈပေႃးလႆႈပဵၼ်မေႃတႃႇ (မေႃၵႂၢမ်း) လူင်မႃးၼႆႉ ယိၼ်းပဵၼ်ၽိတ်းၸႂ်ၵွပ်ႈတူင်ႈတႃႈမိူင်းတႆး သၢႆၸိူဝ်ႉႁိူဝ်ႇၶႆးဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်ပူၼ်ႉတီႈ ၶေႃးမေႃးၶူမ်ဢွႆႁွႆႈဝႆႉယဝ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးပူၼ်ႉယဝ်ႉၵေႃႈယႃႇသေ၊ လုင်းမေႃႁဝ်းယႃႇမႆႈၸႂ်ႈသင်ဝႃႈၼႆ ၶၢၼ်းပိူၼ်ႈပူၵ်းပၼ်လင်ႁေႃတေႃႁိူၼ်းယဝ်ႉ ၼပ်ႉထိုဝ်လဵင်ႉလူဝႆႉၵၢၼ်မိူင်း 12 လွင်ႈ၊ ႁွင်ႉၸဝ်ႈ 12 ပိူင် မဝ်ႇလႆႈႁူႉသင်ၵူၺ်းမဝ်ႇၵႃး ယင်းပွႆးၵမ်ႉၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ၶဝ်ႈလႅင်ႁႅင်းငိုၼ်းလူး ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။
ႁဵတ်းၼၼ်မဝ်ႇပေႃးတၼ်းႁိုင် ပိူဝ်ႈဢၼ်ပီႈၼၢင်းသႅင်သူၺ်ႇမဝ်ႇပေႃးမိုတ်ႈမၵ်ႉၽၵ်းၶဝ်ႈမိူင်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉလႂ်၊ မဝ်ႇမိုတ်ႈတေးႁူတ်ႈသၼ်လွႆမိူင်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉလႂ် ၸင်ႇၶႂ်ႈပွၵ်ႈဝၢႆႇၾၢႆႇလင်မိူင်းတူင်ႈမိူင်းတႆးၶိုၼ်းလႄႈ ၸင်ႇတၵ်း တိူင်ႇပၢင်ႇသင်ႇၵႂၢမ်းတီႈတူၼ်ၸဝ်ႈၽူဝ်တူဝ်ၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ထႃႇၼၼ်ႉၸဝ်ႈလုင်းမေႃတႃႇၵေႃႈၸင်ႇဝူၼ်ႉၸႂ်တူၺ်း ယၢမ်းလဵဝ်ၵဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်းႁိူၼ်းယဝ်ႉ လွင်ႈၵၢၼ်ဝိၼေးဝိၵၢၼ်ႇၼႆႉမဝ်ႇမီးတီႈၶွင်ႉတီႈၶမ်သင်ယဝ်ႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉၶိုၼ်း မိူဝ်းယူႇသၢင်ႈထင်ၵိၼ်တီႈၵဝ်ႇ ဝၢၼ်ႈၵဵင်းဝဵင်းလဝ်းႁဝ်းၵေႃႈ မိူၼ်တေလႆႈယူႇၼႆလႄႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းၶႆႈၼေလွင်ႈ တၢင်း ယွၼ်းဢၼုၺၢတ်ႈတီႈၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၾႃႉၸုမ်ႈၵေႃႈပွႆႇပၼ်လူၺ်ႈငၢႆႈၵူၺ်းမဝ်ႇၵႃး ယင်းဢဝ် ပၼ်ၸွမ်းမႃႉၶီႇလီတူဝ်႞ငိုၼ်းသၢမ်ၸွႆႉ ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၶူဝ်းသွင်ၵေႃႉ ႁႂ်ႈဢၼ်ပုတ်ႈၵၼ်ဝၢၼ်ႈသိုပ်ႇဝၢၼ်ႈ သူင်ႇၵႃႈပႆ ပူတ်ႉဝဵင်းၵၢင်းသိူဝ်ၼၼ်ႉ မႅတ်ႈၼႂ်းပီႊၵေႃးၸႃႇ 1214 ၼီႊ ၼႆႉၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။
ၸင်ႇၼၼ်ႉ ပူႇဢွၵ်ႇတင်းသွင်ဢွၼ်ၵၼ်ပူၵ်ႈၶိုၼ်းလူင်းမႃးတူင်ႉတႃႈမိူင်းတႆး မႃးဝေႉတီႈႁိူၼ်းပေႃႈမႄႈပီႈၼၢင်း သႅင်သူၺ်ႇယဝ်ႉ။ ၸူးၸႂ်တေႉပီႈၼၢင်းသႅင်သူၺ်ႇၶႂ်ႈဢွၼ်ၽူဝ်ၶဝ်ႈ ၸဝ်ႈပိူၼ်ႈယူႇသၢင်ႈထင်ၵိၼ်သိုဝ်ႈႁဵင်းၼၼ်ႉ သေတႃႉ ၸဝ်ႈလုင်းမေႃတႃႇႁဝ်းသမ်ႉဢမ်ႇမိုတ်ႈလႄႈ ၸင်ႈႁဵတ်းၵႂၢမ်းမၢၵ်ႇဝႆႉဝႃႈ- "မိုတ်ႈတူင်ႈသေလၢႆၵေႃႈ ၼၢင်းဢိူဝ်း ပီႈမႂ်းဢမ်ႇမိုတ်ႈမိူင်း မိုတ်ႈသေတႃလမ်မၢၵ်ႇသွင်သိူင်းၵေႃႈပီႈမႂ်းဢမ်ႇမိုတ်ႈမေႈၵူၼ်းထဝ်ႈ။ မိုတ်ႈမိူင်း သေလၢႆၵေႃႈၶမ်းဢိူဝ်း ပီႈမႂ်းဢမ်ႇမိုတ်ႈတူင်ႇ မိုတ်ႈသေၼုၵၢႆႇၵၢၼ်ႈယႂ်းလူင်ႇၵေႃႈ ပီႈမႂ်းဢမ်ႇမိုတ်ႈတူင်ႈမိူင်း တီႈသူသဝ်း" ၼႆယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမိးၼင်ႇၼႆလႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ပူၼ်ႉလူင်းမႃးယူႇသၢင်ႈထင်ၵိၼ် ဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမိူင်းလင် ဝၢၼ်ႈၵဵင်းလဝ်ႈ ၵွၼ်တႂ်ႈၼႆႉ ၶိုင်ပွင်ပုၼ်ႈပၢင်ႈၽႃႇသႃႇ သႃႇသၼႃႇ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၵတ်းၵတ်းယဵၼ်ယဵၼ်မဝ်ႇမီးၶဵၼ်ၶွင်ႈလွင်ႈ သင်ယဝ်ႉ။
ၼၢင်းၶမ်းၵူႇၵိူတ်ႇ
ထိုင်မႃးပီႊၵေႃးၸႃႇ 1215 ၼီႊ လိူၼ် 12 မႂ်ႇ 7 ၶမ်ႈ ဝၼ်းၸၼ် ၽွင်းၵႆႇၶၼ်သၢမ်ၸုပ်ႈၼၼ်ႉ ပီႈၼၢင်းသႅင်သူၺ်ႇလုၵ်ႉမႃးၸေႃႇၾႆးၼိုင်ႈၶဝ်ႈယဝ်ႉ ပေႃးၼမ်ႉမေႃႈၼိုင်ႈၽူတ်ႉမႃးႁႆၶဝ်ႈသမ်ႉႁွင်ႉ မႄႈသၢင်ႇၵေႃႈပူင်ဝႆႉသေသမ်ႉၶိုၼ်းၼိုင်ႈႁႆၶဝ်ႈသမ်ႉႁွင်ႉထႅင်ႈလႄႈပူင် ယုၵ်ႉၼိုင်ႈသမ်ႉႁွင်ႉတၼ်းသၢမ်ပွၵ်ႈ ႁိူၼ်းတႂ်ႈႁိူၼ်းၼိူဝ်ပိူၼ်ႈပေႃးလႆႈငိၼ်းလႄႈ ၸဝ်ႈလုင်းမေႃႁဝ်းၵေႃႈၼွၼ်းမဝ်ႇလႆႈၸင်ႇလုၵ်ႉဢွၵ်ႇၽႃႈမႃးယဝ်ႉ၊ ယၢမ်းၼၼ်ဢၼ်ပဵၼ်ၶဝ်ႈပိူၵ်ႇလႄႈၶဝ်ႈသၢၼ်ၸၢၼ်ၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉလုၵ်ႉၼိူဝ်ၶႃႇတၢၼ်းၸွမ်းႁိူၼ်းသေတူၵ်းမႃးၼိူဝ်သၢတ်ႇ ႁိူၼ်းပေႃးမိူဝ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ထႃႇၼၼ်ႉၵမ်းလဵဝ်ပီႈၼၢင်းသႅင်သူၺ်ႇၵေႃႈၶၢင်းဝႃႈတွင်ႉၸဵပ်းၼႃႇ ၶိင်းၼႆႉဢိူၺ်းႁဝ်းတေၶိုၼ်းၼွၼ်းလူးၵွၼ်ႇ ၶဝ်ႈႁဝ်းၼႆႉတူၺ်းသပူင်လႃႈ ဢၢပ်ႈမဝ်ႇၸႂ်ႈလၢႆးမၼ်းလႄႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉလုင်းမေႃႁဝ်းၵႂႃႇမွၵ်ႇမေႈၵဵပ်းပွၵ်ႉႁွင်ႇမႃးယဝ်ႉ။
ယၢမ်းၼၼ် လုင်းမေႃႁဝ်းၵေႃႈၵၢၼ်ၼမ်ႁိပ်ႈၼႅတ်ႈၼႃႇတေႉတေႉ ၶဝ်ႈၵေႃႈၶိုၼ်းလီပူင် ၵူဝ်ၼမ်ႉမေႃႈၶဝ်ႈႁႅင်ႈၵေႃႈမိူင်႞ မေႈလဵင်ႉမေႈၵဵပ်းလူဝ်ႇၵႂႃႇမွၵ်ႇၵေႃႈတၢင်း႞ ၼႃႈတႃပေႃးဢမ်ႇလီ တူတ်ႇပေႃးယုင်ႈလူင်ဝႆႉယဝ်ႉ၊ မိူဝ်ႈဢၼ်မိူင်းလဵင်းပၢင်ႇသေ ၶိုၼ်းလပ်းသိင်ႇၸဝ်ႈဝူင်ႉယဝ်ႉမိူင်းလႄင်းတေႉၼၼ်ႉၵမ်းလဵဝ် လုင်းမေႃႁဝ်းၵေႃႈ ပူင်ၶဝ်ႈသေပၼ်ႈၶဝ်ႈသႂ်ႇဢႅပ်ႇယူႇ လႆႈငိၼ်းသဵင်ႈႁႆႈလုၵ်ႈလႅင်ဢေႉမေႈလဵင်ႉ? ပဵၼ်ၵူၼ်းယိင်းဢေႃႈပေႃးသြႃႇ ၼုမ်ႇလီၵျႃႇလႆ ယႃႇပေမေႃးၵမ်း႞ၸင်ႇမႃးတူၺ်းလႃႈ တွပ်ႇၶိုၼ်းၼင်ႇၼႆ လုင်းမေႃႁဝ်းၵေႃႈၸူမ်းၼႃႈပေႃးယုမ်ႇဝၢႆႈလႅင်ႈလူင်ဝႆႉယဝ်ႉ။
ပေႃႊထိုင်ႁိုင်တဵမ်လိူၼ်႞မႃႊ ပီႈၼၢင်းမေးသၢင်ႇၵေႃႈသုၵ်ႈၸၢင်ႇလၢင်ႉၶိင်းဢွၵ်ႇၾႆးယဝ်ႉ မႅတ်ႈမိူဝ်ႈမိုဝ်ႉတၼ်းဝၼ်းလီၼၼ်ႉ လုင်းမေႃလူင်ႁဝ်း ၸင်ႇမွၵ်ႇထဝ်ႈၵေႇၵႅၼ်ၵၢၼ်ႇဝၢၼ်ႈသူၼ်သေ ဢၢပ်ႇလိူၼ်တင်ႈၸိုဝ်ႈပၼ်ၶႂၼ်လုၵ်ႈယိင်းဢွင်ႇႁွင်ႉဝႃႈ (ၼၢင်းၶမ်းၵူႇ) ၼႆယဝ်ႈ။ ဢၼ််လႆႈပၼ်ၶၼ်တင်ႈဝႃႈ ၼၢင်းၶမ်းၵူႇၼႆႉ-
1. ပိူဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈဝၼ်းၸၼ် (တၼၢင်းလႃႇ) ၼၼ်ႉပိူင်႞။
2. ၸွမ်းဢၼ်ၼိမိတ်ႈၶဝ် ၵ.ၶ.င သမ်ႉပဵၼ်ၼၢမ်ႇဝၼ်းၸၼ်ၼၼ်ႉပိူင်႞။
3. ႁႆၶဝ်ႈႁွင်ႉတဵမ်သၢမ်ပွၵ်ႈ၊ ၶဝ်ႈပိူၵ်ႇၶဝ်ႈသၢၼ်တူၵ်း မႅၼ်ႈယၢမ်းပူင်ၶဝ်ႈ သႂ်ႇဢႅပ်ႇယူႇၸုမ်ႇၵူႈ(ၵူႇ)ၵၼ်ဝႆႉ ၶိူင်ႈလီတင်းသၢမ်ၼၼ်ႉၵေႃႈလွင်ႈ႞။ ၸင်ႇတၵ်းသႂ်ႇၸိုဝ်ႈ ၼၢင်းၶမ်းၵူႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၼၢင်းၶမ်းၵူႈ ၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈလွင်ႈၼပ်ႉလွင်ႈသွၼ်ႇဢတိတ်ႈၼမိတ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၽႂ်မဝ်ႇတၢင်ႇတွၼ်းပူၼ်ႉလိူဝ်လူဝ်မေႃႁဝ်းၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်လႆႈယဝ်ႉ။ တင်ႈဢဝ်ယၢမ်းၼၼ်ႉမႃး ၸဝ်ႈလုင်းမေႃႁဝ်းၵေႃႈၸွမ်းဢၼ်လုၵ်ႈယိင်းငဝ်ႈၸဝ်ႈပိူၼ်ႈပဵၼ်ပိူင်သေသမ်ႉပွႆးလႆႈမႃးၸိုဝ်ႈမႂ်ႇ ၸိူဝ်ႈလီလူၺ်ႈငၢႆႈထႅင်ႈတင်းသွင်ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဝႃႈလုင်းပေႃႈၵူႇ၊ လုင်းပေႃႈၵူႇ ၼၢင်းမေႈၵူႇၼႆ ၽႅဝ်ႁိုင်ထိုင်ၸဝ်ႈထဝ်ႈမႃးႁွင်ႉၼၢႆးသႅင်သူၺ်ႇမဝ်ႇၼၼ် ၼၢႆးမေႈၵူႇၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼႆႉၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်ၵေႃႈ ၼႂ်းလိၵ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉၼေႇဝႆႉဝႃႈ "တၼ်းၼႆႉၵိင်းၵိင်း ယိင်းမၢႆၵႃၶႃး ၶိင်းႁႃး ထၢၵ်ႈမေႃလၢႆးပေႃႈၵူႇ" ၼႆယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းမိူင်းၵၢင်ၸမ်ႉ ပဵၼ်တူဝ်ယူႇၸွမ်းလေႃးၵထမ်ႇ မိူဝ်ႈၸႃႉၵေႃႈမီး မိူဝ်ႈလီၵေႃႈပႃး (ႁွင်ႉ) ၵဝ်ႈၵိဝႇသိပ်းမင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
တူဝ်ယူႇၼႂ်းသင်ၶရလေႃးၵတင်းလၢႆၸမ်ႉ မဝ်ႇပူၼ်ႉလႆႈ ၵိူတ်ႇ၊ ပဵၼ် ထဝ်ႈ၊ တၢႆၼႆလႆႈ။ ပိူဝ်ႈၼႆ ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်ႁဝ်းၵေႃႈ ၸႃႉမီးလီပေႃႇ တေႃႇႁိုင်ထိုင်ထဝ်ႈ ဢႃႇယူႇမၼ်းၸဝ်ႈလႆႈမႃး 94 ၼီႊ တီႈၵေႃႈၸႃႇ 1243 ပီႊတႆးလပ်းမဝ်ႈ လိူၼ်သိပ်းသွင်လွင်ႈ 6 ၶမ်ႈ ဝၼ်းသုၵ်း (သွၵ်ႈၵျႃႇ) 11.11.1881 ဢႃႇယုၼၢင်းၶမ်းၵူႇလႆႈ 28 ပီႊ တေႇၼႃႈႁိူၼ်းယဝ်ႉပီႊ႞ ယၢမ်းၽွင်းၽူၼ်ၸၢႆးၼၢႆးယၢၼ် တူင်ႈလိူင်ၽိူင်းပွင်ႇ ၸင်ႇၼၼ်ႉသၢႆၸႂ်လိၵ်ႈလၢႆးၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်ၵေႃႈလပ်ႉလွႆငိုၼ်းလွႆၶမ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်သေ ႁဝ်းတင်းလၢႆ ႁၢႆတႃၵႂႃႇတေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။
ၶုမ်ပႃႇႁဵဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးၼႂ်းဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈလဝ်းၸေႊဝဵင်းမိူင်းၼွင် ၽၢႆႇတၢင်းဢွၵ်ႇ ၼမ်ႉပၢင် ယၢၼ်ၽင်ႇၼမ်ႉပၢင်မွၵ်ႈ 30 ဝႃး ၼႃႈလၢၵ်ႈၽင်ႇပၢႆၼႃႈတိုင်ႇယွမ်းပႃႈႁွင်ႇတႃႈႁိူဝ်းတၢင်းၵႂႃႇၵဵင်းလူမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
(တင်းတႃႇႁိူဝ်းတၢင်းမိူဝ်းၵဵင်းလူမ်းၼႆႉ မွၵ်ႈၸဵတ်းလၵ်း၊ ပေႃးတတ်းၶိုၼ်ႈၵွင်းမွၵ်ႇၼုၼ်းၶမ်းသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ တၵ်းမီးၼႃႈတိုင်ပၢႆလၢၵ်ႈၽင်ႇသွင်တိုင်ႇ မွၵ်ႈၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။
ပိူင်လီဢၢမ်းၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်
1. လဵၵ်ႉတေႃႇထဝ်ႈ ပၺႃႇတၢင်းမေႃလႅတ်းၸႅဝ်ႈၽၢႆၽႂ်းတွင်းၸႃးလိူဝ်ပိူၼ်ႈ။
2. တၢင်းႁူႉသႅၼ်ပိူင်တဵမ်ထူၼ်ႈၼမ်လၢႆ မေႃလိူဝ်တွၼ်းပိူၼ်ႈ။
3. ၼၢင်းသူႇရသတီႇ ၽီပႂ်ႉသႃႇသၼႃႇၶဝ်ပႂ်ႉမႃးလူတူၺ်းၸပ်းႁၢင်ႈယူႇတႃႇသေႇ။
4. ၵႃႈပိူၼ်ႈတင်းလၢႆ ၶိုင်ပွင်လွင်ႈၸႃႉ ၶႃႉၶၢႆႁဵတ်းၶဵၼ်သႂ်ႇႁၢင်ႈၼၼ်ႉ မဝ်ႇထိုင်တူဝ်သေပွၵ်ႈ။
5. ၵႂႃႇတၢင်းလႂ် ယူႇတီႈလႂ်ၵေႃႈ ၵူၼ်းတင်းလၢႆမိုတ်ႈမၵ်ႉႁၵ်ႉၼမ် ယမ်တူဝ်လႆႈပဵၼ်ပီႈပဵၼ်ႁူဝ်ပိူၼ်ႈ။
6. ၸိုဝ်ႈႁႅင်းသဵင်ဢွၵ်ႇ၊ ၶၢဝ်ႇငၢဝ်းဢူဢၢႆ၊ လိုဝ်းႁူင်တွၼ်းပိူၼ်ႈ။
7. လိၵ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈၽွတ်ႈ ၽေႈၸွတ်ႇလိုမ်တႆးၵူတီႈ ၽိုၼ်ၼမ်ၼႆၵေႃႈလိူဝ်တွၼ်းပိူၼ်ႈ။
8. ၼႂ်းလိၵ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉ "ထမ်ႇမလေႃးၵသျတ်ႉတြ" ဢေႃးဝတသုင်းမ" မင်ႇၵထ ဢတိတ်ႈၼိမိတ်ႈ၊ တမ်းပွင်ႇသိူၵ်ႈပိုၼ်း၊ ဢပုမ်ႇ၊ ၾိင်ႈငႄႈ၊ လွင်ႈမိူင်းပိူင်တႆး၊ တဵမ်ထူၼ်ႈတွၼ်းလိူဝ်ပိူၼ်ႈ။
9. ၵႃႈၸိုဝ်ႈလွင်ႈၽိတ်ႇပိူင်ဢမ်ႇ၊ ၵႂၢမ်းထၢမ်ၵႂၢမ်းတႃႉ၊ ပျသၼႃႇတင်းလၢႆ မၼ်းၸဝ်ႈၵႄႈလိတ်ႈလႆႈတွၼ်းပိူၼ်ႈ။
10. မိူဝ်ႈဢဝ်ၵွမ်ႇမၼ်းၸဝ်ႈလူင်းၶုမ်သေထူမ်လိၼ်ယဝ်ႉၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇမွၵ်ႇယႃႈၶဝ်ႈတႅၵ်ႇလုၵ်ႉတၢင်းလႂ်မႃးဢမ်ႇႁူႉၽူင်ႉတူၵ်းၼိူဝ်ၶုမ်မၼ်းၸဝ်ႈ။
11. ယွၼ်ႉလူၺ်ႈၼိမိတ်ႈလၢၵ်ႇလၢႆးၼင်ႇၼႆ ပိူၼ်ႈၸင်ႇဢဝ်မႆႉမွင်ၵၢၼ်းႁၢမ်ၶွၼ်ၶိင်းမၼ်းၸဝ်ႈသဵမ်ႈတင်းပၢႆသေတိၵ်ႉထၢၼ်ႇၵပ်းဝႆႉတၢင်းႁူဝ်တၢင်းတိၼ် ယင်းၶိၼ်းဢွၵ်ႇႁုၼ်ႈပဵၼ်ၵေႃမီးယူႇတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်။
12. ပေႃးမီးၵူၼ်းတေမႃးတွင်ႈထၢမ် မႃးတွင်းပၢၼ်ႇတြႃး ၸႂ်ႉၽွတ်ႈလိၵ်ႈ၊ ၼွၼ်းလပ်းယူႇၵေႃႈၽီပႂ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈပူၵ်းတွႆႇ(ၼႂ်းၾၼ်)ဝႃႈ လုၵ်ႉလႄႈပိူၼ်ႈတေမႃးထၢမ်မႃးၸႂ်ႉလွင်ႈၼၼ်ႉ ပိူင်ၼႆႉယဝ်ႉၾၢင်ႉသတိထႃႈဢွၼ်တၢင်း။
13. ပေႃးဝၼ်းၵၢတ်ႇဝၼ်းလဝ်း ၵူၼ်းလူင်ၶဝ်ဢဝ်သၢတ်ႇပေႃႉၶဝ်ႈသွင်ၽိုၼ် သိူဝ်ႇတႂ်ႈႁူမ်ႈမၢၵ်ႇၵႅင်းလူင်သွင်တူၼ်ႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်းၵၢတ်ႇၼၼ်ႉ သိူဝ်ႇတၢၼ်းသိူဝ်း တမ်းၼမ်ႉတဝ်ႈပူႉယႃႈဝႆႉသေ ပေႃးမၼ်းၸဝ်ႈၽႅဝ်မႃးၼင်ႈယဝ်ႉ၊ ၵႃႈၸိူဝ်းၸဝ်ႈမုၼ်ၶုၼ်ၶႃႈ လဵၵ်ႉတေႃႇယႂ်ႇတၢင်းလၢႆဢွၼ်ၵၼ်မႃးတွင်ႈမႃးထၢမ်တြႃးလႂ်။ မႃးလူႇမႃးတၢၼ်းလႂ် ၵွင်ၶူဝ်းလူႇပေႃးတဵမ်သၢတ်ႇ ပေႃးၵၢတ်ႇဝၢႆး တပေးမၼ်းၸဝ်ႈၵူၼ်းလူင် 3-4 ဢၢႆႈ လႆႈတေႃႉႁၢပ်ႇမိူဝ်းပေႃးၶတ်းႁႅင်းဝႆႉ မီးၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။
14.မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉၸႂ်ၵဝ်ႇပိုင်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ လုၵ်ႈသိတ်ႇလုၵ်ႈၼွင်ႉလုၵ်ႈလဵင်ႉလုၵ်ႈၸၢင်ႈ ၵူၼ်းၼႂ်းႁိူၼ်းမီးၼမ်သေတႃႉၵေႃႈ ဢမ်ႇသူႈၸႂ်ႉၽႂ် တူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၶူးသမ်းႁၢမ်မႅၵ်ႇလႆႈ ႁဵတ်းဢဝ်ၵူၺ်း ၸင်ႇတေပေႉၸႂ်ႉဢိူဝ်ႉလႃႇ။
လိၵ်ႈၸဝ်ႈၵၢင်းသိူဝ်ၽွတ်ႈတႅင်ႇဝႆႉၵႃႈဢၼ်လႆႈႁူႉႁၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈ
| ႁူဝ်လိၵ်ႈ | ႁူဝ်လိၵ်ႈ |
|---|---|
| 1. သႃႇသၼႃႇမင်းၸႅၼ်ႇ (ႁ) မင်းၸႅၼ်ႇလူင်။ | 26. ဢလွင်းၸၵ်းၶႆႇၼႃးလူင်။ |
| 2. လင်ႇၵႃႇသိပ်းႁူဝ်။ | 27. လိၵ်ႈၸဝ်ႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်းဢွၼ်ႇ။ |
| 3. ၵႃႇလပုတ်ႉ (ႁ) မွၵ်ႉၶပတ်ႈဝီးသႅင်။ | 28. မႃဢွၵ်ႇၶဝ်။ |
| 4. ၼၢင်းၶႆးသႅင်။ | 29. ဢလွင်းထူင်လၢႆးလွၵ်းၼႃး။ |
| 5. ၼၢင်းမွၵ်ႇႁူင်ႈ။ | 30. ဢလွင်းၶႆႇဢိုင်။ |
| 6. ၼမေႃးလူင်။ | 31. ဢလွင်းၵႃႉၶီႈ။ |
| 7. ထမ်ႇမဝၢတ်ႈ တွႆးငဝ်ႈ။ | 32. ဢလွင်းၵႂၢႆးၶဝ်လဵဝ်။ |
| 8. ထမ်ႇမဝၢတ်ႈ တွႆးၵၢင်။ | 33. ဢလွင်းတူဝ်းၶဝ်လဵဝ်။ |
| 9. ထမ်ႇမဝၢတ်ႈ တွႆးပၢႆ။ | 34. ဢလွင်းၵႆႇလူၺ်ႇသႅင်။ |
| 10. ၸဝ်ႈသီႇရိၼၼ်ႇတႃႇ။ | 35. ပိုၼ်းသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ငိူၵ်ႈၵၢင်းလၢႆး။ |
| 11. သႇရိယႃႇဝုမ်ႇသ ၶတ်ႈတိၽဝုမ်ႇသ။ | 36. ဢလွင်းသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ။ |
| 12. ၵႃႇလယိၵ်ႉၶႃႇ မႁႃႇၼၼ်းမုင်ႇ။ | 37. ဢလွင်းၸၢင်ႉၽိူၵ်ႇငႃးလႅင်။ |
| 13. ၵဵင်သိူင်း မိူင်းၶွၼ်း။ | 38. ဢလွင်းၶုၼ်ႁွင်။ |
| 14. ဢလင်ႇသေႃး (ႁ) ဢၢႆႈလဵင်ႉပေႉ။ | 39. ပိုၼ်းၵွင်းမူးမိူင်းသႄ။ |
| 15. ထုင်းယူဝ်းယႃႇၸိၼ်ႇ၊ ထုင်းယဝ်းလႄႈထုင်းၸိၼ်ႇ။ | 40. ဢၢႆႈၶၢၼ်ႉလႆႈပဵၼ်ၶုၼ်။ |
| 16. ဢလွင်းပေႉပဝ်ႇပီႇ။ | 41. လႅၵ်ႈဝူဝ်းလူင် ဢုၵ်ႉသၽ။ |
| 17. ဢလွင်းတဝ်ႇပဝ်ႇပီႇ။ | 42. ၶုၼ်သိူဝ်ၶုၼ်ဝူဝ်း။ |
| 18. ဢလွင်းၵျၼ်ႇတွင်ႇၸိင်ႇၼၢင်းမွၵ်ႇပူးၽႄး။ | 43. ဢၢႆႈၸွၵ်ႇလႅၼ်လူင် (ႁ) ဢၢႆႈၸွၵ်ႇၸၢင်ႈပႅတ်ႉ။ |
| 19. ဢလွင်းသႅင်မိူင်းၼၢင်းၸမ်းပူး။ | 44. ၵႃႇလိတႃႇသ။ |
| 20. ဢလွင်းပၢၼ်းယဵၼ်ႇလ။ | 45. ဢလွင်းဢၢၵ်ႇၶၢင်ၶမ်း။ |
| 21. ၼၢင်းမွၵ်ႇပဝ်း။ | 46. ဢလွင်းယိုဝ်းလၢဝ်။ |
| 22. ၸၵ်ႉၵျႃႇပူႇရိင်ႇ။ | 47. မႅင်းၸလၢင်းႁူဝ်သႅင်။ |
| 23. ပေႇႁူၶမ်းသၢမ်ၵူမ်း။ | 48. ၶႆႇၵႃၶမ်းႁႃႈလုၵ်ႈ။ |
| 24. မၼေႃးႁရီႇ ပၢၼ်းၵုမ်းၶမ်း။ | 49. ဢလွင်းတႅင်ၸိင်။ |
| 25. ဢလွင်းႁူဝ်မႄႈမိုဝ်း။ | 50. ဢလွင်းတွင်ယူၵ်ႇ။ |
//... သိုပ်ႇထႅင်ႈ
********************
| ႁူဝ်လိၵ်ႈ | ႁူဝ်လိၵ်ႈ |
|---|---|
| 51. ဢလွင်းၵၢပ်ႇၼႃ။ | 76. လိၵ်ႈသၢဝ်းသၢမ်ပၢင်ပွႆး။ |
| 52. ဢလွင်းမၢၼ်ႇၵၢင်းသႅင်။ | 77. မွင်းႁူၵ်းသိူင်း။ |
| 53. လုၵ်ႈၽြၵုင်ႇမႃႇ ၼၢင်းမီႇလႃႇ။ | 78. ႁိူၼ်းပႅတ်ႇလင်။ |
| 54. ဝိလႃႇတၢႆတၢင်ပေႃႈ။ | 79. ဢလွင်းတိုင်ၶမ်း။ |
| 55. ဢလွင်းမႃယုၺ်း။ | 80. သဝၼ်ႇၼသျမ်ႇ။ |
| 56. ဢလွင်းမႃၵဝ်ႈႁၢင်။ | 81. ဢလွင်းလႅၼ်းလၢဝ်။ |
| 57. လိၵ်ႈငူဝ်ႉ ဢိုၼ်ၶႂၢၼ်။ | 82. ၼၢင်းၵိၼ်ပူ။ |
| 58. ၸဝ်ႈႁုၼ်ႇၼူၵ်ႉၽႃၶမ်း။ | 83. ၼၢင်းယေႈသႅင်ၵေႃႇ။ |
| 59. ဢလွင်းႁွႆၶၢဝ်(ႁ)မွင်ႇၵွၵ်းႁူဝ်ယုင်ႈ။ | 84. လိၵ်ႈပူႇသြႃႇမေႃလၢႆး။ |
| 60. ဢလွင်းႁွႆၶၢဝ်လူင်။ | 85. ဢၢႆႈၶၢၼ်ႉပဵၼ်သထေး။ |
| 61. ဢလွင်းႁွႆလႅင်။ | 86. ၸႃႇတိသရၺၢၼ်ႇ(ႁ)ၵျူဝ်ႇပႅတ်ႇလုၵ်ႈ။ |
| 62. ၸၼ်ႇတၶၢတ်ႈ(ႁ)ၸၼ်ႇတၶၢတ်ႈတႃမွတ်ႇၵမ်းၼူမ်း။ | 87. လိၵ်ႈတပွင်ႇၵၢင်းသိူဝ်။ |
| 63. ၼၢင်းပိၼ်ႇၸပႃႇပီႇ။ | 88. ၼၢင်းမွၵ်ႇၶႅၵ်းၵၶႅၵ်းၵႃ။ |
| 64. ဢလွင်းၼူၵ်ႉယုင်းၶမ်း။ | 89. လိၵ်ႈၽြႃးလိၼ်ၼဵဝ်။ |
| 65. ဢလွင်းၼူၵ်ႉၶဵဝ်။ | 90. ၼၢင်းၵူဝ်သဝ်(ၼင်ၵုင်းသဝ်ႈ)။ |
| 66. ဢလွင်းမူတ်ႉသူမ်ႈ။ | 91. မႁႃႇတုၵ်ႈ ဢဝ်လုၵ်ႈႁဵတ်းၽၵ်းသွမ်း။ |
| 67. လိၵ်ႈငူးဢွမ်ၼၢင်း။ | 92. ၼၢင်းသႅင်ၸၼ်ႇတႃႇ။ |
| 68. ၸဝ်ႈၶဵဝ်ႁွတ်ႈၼၢင်းမူၺ်ၼွၼ်ႉ။ | 93. ၼၢင်းမွၵ်ႇငူင်းပၢႆ။ |
| 69. မုၼ်းလ မုၼ်းထီး။ | 94. ၼၢင်းမွၵ်ႇဢူးသဵတ်ႈ။ |
| 70. မႄႈႁၢင်ႉသၢမ်ၽူဝ်။ | 95. ၼၢင်းမၢၵ်ႇပၢဝ်ႉ။ |
| 71. မႄႈႁၢင်ႉၵျွင်းယူင်ႇ။ | 96. ဢၢႆႈယီႈၵၼ်းၽႃႉ။ |
| 72. မူးသိူဝ်းၶိုၼ်ႈသိၼ်။ | 97. ဢလွင်းၵႂၢႆးသၢမ်ၶဝ်။ |
| 73. မႁႃႇၵႃႇလမႅင်း(ႁ)ၵဝႃႇလမႅင်း။ | 98. ၼၢင်းၵဝ်ႈႁၢၼ်ႉ(ႁ)ဢၢႆႈငူဝ်ႉသၢၼ်ၵူၺ်တၢင်ႇ။ |
| 74. ဢလွင်းႁုၼ်ႇႁုင်ႉ။ | 99. ၼၢင်းႁေႃသဝ်လဵဝ်။ |
| 75. ၵတ်ႉၵႃႈၶႅၼ်ၶႄႈ။ | 100. ဢလွင်းၶၢႆမေႃႈ။ |
********************
တိုၵ်ႉတႅမ်ႈယူႇ| ႁူဝ်လိၵ်ႈ | ႁူဝ်လိၵ်ႈ |
|---|---|
| 101. ဢလွင်းၵၢပ်ႇၼႃ။ | 126. လိၵ်ႈသၢဝ်းသၢမ်ပၢင်ပွႆး။ |
| 102. ဢလွင်းမၢၼ်ႇၵၢင်းသႅင်။ | 127. မွင်းႁူၵ်းသိူင်း။ |
| 103. လုၵ်ႈၽြၵုင်ႇမႃႇ ၼၢင်းမီႇလႃႇ။ | 128. ႁိူၼ်းပႅတ်ႇလင်။ |
| 104. ဝိလႃႇတၢႆတၢင်ပေႃႈ။ | 129. ဢလွင်းတိုင်ၶမ်း။ |
| 105. ဢလွင်းမႃယုၺ်း။ | 130. သဝၼ်ႇၼသျမ်ႇ။ |
| 106. ဢလွင်းမႃၵဝ်ႈႁၢင်။ | 131. ဢလွင်းလႅၼ်းလၢဝ်။ |
| 107. လိၵ်ႈငူဝ်ႉ ဢိုၼ်ၶႂၢၼ်။ | 132. ၼၢင်းၵိၼ်ပူ။ |
| 108. ၸဝ်ႈႁုၼ်ႇၼူၵ်ႉၽႃၶမ်း။ | 133. ၼၢင်းယေႈသႅင်ၵေႃႇ။ |
| 109. ဢလွင်းႁွႆၶၢဝ်(ႁ)မွင်ႇၵွၵ်းႁူဝ်ယုင်ႈ။ | 134. လိၵ်ႈပူႇသြႃႇမေႃလၢႆး။ |
| 110. ဢလွင်းႁွႆၶၢဝ်လူင်။ | 135. ဢၢႆႈၶၢၼ်ႉပဵၼ်သထေး။ |
| 111. ဢလွင်းႁွႆလႅင်။ | 136. ၸႃႇတိသရၺၢၼ်ႇ(ႁ)ၵျူဝ်ႇပႅတ်ႇလုၵ်ႈ။ |
| 112. ၸၼ်ႇတၶၢတ်ႈ(ႁ)ၸၼ်ႇတၶၢတ်ႈတႃမွတ်ႇၵမ်းၼူမ်း။ | 137. လိၵ်ႈတပွင်ႇၵၢင်းသိူဝ်။ |
| 113. ၼၢင်းပိၼ်ႇၸပႃႇပီႇ။ | 138. ၼၢင်းမွၵ်ႇၶႅၵ်းၵၶႅၵ်းၵႃ။ |
| 114. ဢလွင်းၼူၵ်ႉယုင်းၶမ်း။ | 139. လိၵ်ႈၽြႃးလိၼ်ၼဵဝ်။ |
| 115. ဢလွင်းၼူၵ်ႉၶဵဝ်။ | 140. ၼၢင်းၵူဝ်သဝ်(ၼင်ၵုင်းသဝ်ႈ)။ |
| 116. ဢလွင်းမူတ်ႉသူမ်ႈ။ | 141. မႁႃႇတုၵ်ႈ ဢဝ်လုၵ်ႈႁဵတ်းၽၵ်းသွမ်း။ |
| 117. လိၵ်ႈငူးဢွမ်ၼၢင်း။ | 142. ၼၢင်းသႅင်ၸၼ်ႇတႃႇ။ |
| 118. ၸဝ်ႈၶဵဝ်ႁွတ်ႈၼၢင်းမူၺ်ၼွၼ်ႉ။ | 143. ၼၢင်းမွၵ်ႇငူင်းပၢႆ။ |
| 119. မုၼ်းလ မုၼ်းထီး။ | 144. ၼၢင်းမွၵ်ႇဢူးသဵတ်ႈ။ |
| 120. မႄႈႁၢင်ႉသၢမ်ၽူဝ်။ | 145. ၼၢင်းမၢၵ်ႇပၢဝ်ႉ။ |
| 121. မႄႈႁၢင်ႉၵျွင်းယူင်ႇ။ | 146. ဢၢႆႈယီႈၵၼ်းၽႃႉ။ |
| 122. မူးသိူဝ်းၶိုၼ်ႈသိၼ်။ | 147. ဢလွင်းၵႂၢႆးသၢမ်ၶဝ်။ |
| 123. မႁႃႇၵႃႇလမႅင်း(ႁ)ၵဝႃႇလမႅင်း။ | 148. ၼၢင်းၵဝ်ႈႁၢၼ်ႉ(ႁ)ဢၢႆႈငူဝ်ႉသၢၼ်ၵူၺ်တၢင်ႇ။ |
| 124. ဢလွင်းႁုၼ်ႇႁုင်ႉ။ | 149. ၼၢင်းႁေႃသဝ်လဵဝ်။ |
| 125. ၵတ်ႉၵႃႈၶႅၼ်ၶႄႈ။ | 150. ဢလွင်းၶၢႆမေႃႈ။ |
********************
